Narzędzia szybkiego reagowania w podatku VAT („quick fixes” cz. 4) – dokumentowanie transakcji wewnątrzwspólnotowych

Przemysław POWIERZA
Tax Partner w RSM Poland

Od 1 stycznia 2020 roku zaczną obowiązywać ujednolicone w całej Unii Europejskiej (UE) zasady dokumentowania przemieszczenia towarów pomiędzy krajami Wspólnoty w ramach wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT).

Na początku października 2018 roku Rada ds. Gospodarczych i Finansowych UE przyjęła projekty aktów prawnych wprowadzających tymczasowe rozwiązania w zakresie rozliczania transakcji transgranicznych (tzw. quick fixes) w ramach Unii Europejskiej. Mają one być stosowane od 1 stycznia 2020 roku i obowiązywać do momentu przyjęcia docelowego, nowego systemu VAT. Kolejną – po omówionej w poprzedniej odsłonie cyklu nowelizacji w zakresie transakcji łańcuchowych (cz. 3) – istotną zmianą wprowadzaną w ramach tzw. narzędzi szybkiego reagowania jest ujednolicenie dokumentacji wymaganej przy ubieganiu się o zastosowanie zwolnienia z VAT dla danej transakcji (w Polsce odpowiednikiem tego jest stawka 0%) w przypadku dostaw wewnątrzwspólnotowych. Ta zmiana dotyczy praktycznie wszystkich podatników, którzy uczestniczą w wewnątrzunijnym handlu towarami.

Warunki do spełnienia

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów (WDT) to wywóz towarów z terytorium Polski na terytorium państwa członkowskiego innego niż Polska na rzecz podatnika podatku VAT. Aby WDT podlegało zwolnieniu w formie opodatkowania 0% stawką VAT, zarówno nabywca jak i sprzedawca muszą spełniać określone warunki. Jednym z podstawowych wymogów jest posiadanie ważnego numeru identyfikacyjnego (NIP) na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych, zaś podatnik dokonujący takiej dostawy musi dysponować odpowiednią dokumentacją.

Państwa członkowskie, w odpowiedzi na rosnącą liczbę nieuczciwych transakcji pomiędzy podatnikami z różnych krajów wspólnoty, często decydowały się na zaostrzenie przepisów krajowych w odniesieniu do unijnych unormowań w tym zakresie. W konsekwencji regulacje te zaczęły stanowić zagrożenie dla swobodnego handlu wewnątrz Unii. Jedynym słusznym rozwiązaniem było zatem ujednolicenie przepisów stosowanych w różnych państwach. Dzięki temu przedsiębiorcy nie będą już mieli przysłowiowego „bólu głowy” z dostosowaniem się do przepisów obowiązujących w danym kraju i poprawnym dokumentowaniem transferu towarów do innego państwa członkowskiego w ramach własnych dostaw. Wprowadzenie nowych przepisów wiąże się z przyjęciem założenia, że dopiero przy spełnieniu określonych warunków (opisanych w dalszej części artykułu) w ogóle doszło do dostawy uznawanej za wewnątrzunijną w rozumieniu przepisów o VAT.

W pierwszej kolejności zmiana dotyczy wprowadzenia dwóch grup dowodów dla potwierdzenia transportu towarów. Pierwsza z nich obejmuje dokumenty takie jak:

• podpisany przez odbiorcę towaru dokument CMR,
• konosament (morski list przewozowy),
• fakturę za towarowy przewóz lotniczy,
• fakturę od przewoźnika towarów.

W drugiej grupie dowodów znalazły się natomiast:

• polisa ubezpieczeniowa w odniesieniu do wysyłki lub transportu towarów lub dokumenty bankowe potwierdzające zapłatę̨ za wysyłkę̨ lub transport towarów,
• dokumenty urzędowe wydane przez organ władzy publicznej, w tym na przykład notariusza, potwierdzające przybycie towarów do państwa członkowskiego przeznaczenia,
• poświadczenie odbioru wystawione przez prowadzącego magazyn w państwie członkowskim przeznaczenia, potwierdzające składowanie towarów w tym państwie członkowskim.

Przyjmuje się, że przemieszczenie towarów miało miejsce, gdy towary zostały wywiezione przez sprzedawcę lub przez przewoźnika, któremu zlecono dostawę i jest on w posiadaniu:

• minimum dwóch niewykluczających się wzajemnie dowodów z pierwszej grupy, które zostały wydane przez dwa różne podmioty pozostające niezależne od siebie, albo  
• wybranego dowodu z pierwszej grupy wraz z jednym z dowodów z drugiej grupy; dowody te nie mogą być ze sobą̨ w sprzeczności i muszą potwierdzać wysyłkę̨ lub transport; podobnie jak w pierwszym przypadku, dowody muszą zostać wydane przez dwie różne strony całkowicie niezależne od siebie.

Dodatkowo, gdy towary będą wywożone przez nabywcę lub osobę trzecią działającą na jego rzecz, poza wspomnianymi powyżej dokumentami konieczne będzie pozyskanie oświadczenia nabywcy potwierdzającego fakt wywozu oraz wskazującego państwo członkowskie przeznaczenia towarów. Takie pisemne oświadczenie będzie musiało zawierać: datę̨ wystawienia, nazwę̨ lub imię̨ i nazwisko oraz adres nabywcy, ilość i rodzaj towarów, datę̨ i miejsce przybycia towarów, a w przypadku dostawy środków transportu – numer identyfikacyjny środków transportu oraz identyfikację osoby przyjmującej towary na rzecz nabywcy.

Nabywca zostanie zobligowany do dostarczenia sprzedawcy takiego pisemnego oświadczenia do dziesiątego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła dostawa towarów. Jeśli któryś z powyższych warunków nie zostanie spełniony, wówczas sprzedawca nie zastosuje zwolnienia (stawki 0%) w WDT. Towar zostanie opodatkowany właściwą stawką VAT na zasadach przewidzianych dla sprzedaży krajowej.

Zmiany, które wprowadzają narzędzia szybkiego reagowania, dotykają również kwestii ciężaru dowodowego. Jeżeli organy podatkowe będą chciały zakwestionować daną dostawę wewnątrzwspólnotową, będą musiały udowodnić, że nie spełnia ona określonych w przepisach warunków. Dopiero wówczas podatnik może zostać pozbawiony prawa do zastosowania zwolnienia (stawki 0%) w WDT.

Numer identyfikacyjny VAT przesłanką materialną

Zgodnie z nowelizacją przepisów informacja o unijnym numerze identyfikacyjnym dla celów VAT, która jest widoczna w systemie wymiany informacji o VAT (tzw. „VIES”), będzie nie tylko warunkiem formalnym, ale stanie się również przesłanką materialną zastosowania zwolnienia (stawki 0%) w WDT. Obecnie brak posiadania numeru VAT-UE sam w sobie nie może podważać prawa do zastosowania stawki 0% (zwolnienia z prawem do odliczenia), jeżeli spełnione zostały materialne przesłanki zaistnienia WDT. Tymczasem według nowego standardu, w sytuacji, gdy dostawca nie zidentyfikuje kontrahenta w systemie VIES, zostanie pozbawiony prawa do skorzystania ze zwolnienia (względnie zastosowania stawki 0%). Unijny ustawodawca pozostawia jednak furtkę dla podatników, mianowicie  możliwość udowodnienia, że pomimo braków formalnych w zakresie wpisu do VIES działało się w dobrej wierze. Tym samym dokonana dostawa nadal będzie traktowana jak WDT z prawem do zwolnienia (zastosowania stawki 0%), pod warunkiem że dostawca będzie potrafił udowodnić przed organami swoją „dobrą wiarę”.

Podsumowanie

Tym wpisem kończymy cykl artykułów poświęcony poszczególnym narzędziom szybkiego reagowania, które z początkiem 2020 roku zaczną obowiązywać w całej Unii. Zmiany te mają przede wszystkim doraźnie uszczelnić unijny system podatku od wartości dodanej na drodze do rozwiązania docelowego, ale również ułatwić życie podatnikom – zwłaszcza tym, którzy w swoim biznesie współpracują z kontrahentami z różnych państw członkowskich UE. Czasu na przygotowanie się do nowych przepisów pozostaje coraz mniej, dlatego warto zapoznać się z nimi już teraz.

Implementacją regulacji w zakresie narzędzi szybkiego reagowania do polskiego prawa zajął się już nasz krajowy ustawodawca i światło dzienne ujrzał projekt ustawy poświęcony rozwiązaniom quick fixes. Czy rodzime przepisy wyjdą naprzeciw oczekiwaniom podatników? Przybliżmy Państwu ten temat już niebawem, dlatego zachęcamy do uważnego śledzenia naszego bloga.