Zmiany w dokumentacji pracowniczej od 2019 roku

Magdalena PRAJSNAR
HR&Payroll Senior w RSM Poland

Z dniem 1 stycznia 2019 roku weszło w życie wiele zmian w przepisach prawa pracy, które w zdecydowanej większości dotyczą zasad prowadzenia, przechowywania oraz postaci dokumentacji pracowniczej. Zmienił się również sam zakres gromadzonych dokumentów. Czy są to zmiany na lepsze?

Zakres dokumentacji pracowniczej

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej od dnia 1 stycznia 2019 roku pracodawcy są zobowiązani prowadzić dokumentację pracowniczą dla każdego pracownika osobno. W skład takiej dokumentacji wchodzą:

• Akta osobowe pracownika
• Dokumenty związane z ewidencją czasu pracy
• Dokumenty związane z ubieganiem się i korzystaniem z urlopu wypoczynkowego
• Karta wypłaconego wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń związanych z pracą
• Karta ewidencji przydziału odzieży i obuwia roboczego oraz środków ochrony indywidualnej

W ramach pierwszej głównej części dokumentacji pracowniczej, tj. akt osobowych, istotna zmiana dotyczy opisywania dokumentów przechowywanych w teczkach. Oczywistym udogodnieniem jest możliwość podzielenia części A, B i C akt osobowych na mniejsze części. Przykładowo, część B akt możemy podzielić tematycznie na część B1, gdzie będziemy przechowywać umowy pracownika wraz z aneksami do nich, a w części B2 – zaświadczenia lekarskie i potwierdzenia przebycia szkolenia okresowego BHP.

Taki podział może znacznie przyspieszyć poszukiwanie konkretnych dokumentów i np. ich skopiowanie, kiedy zajdzie taka potrzeba.

Poprzez wprowadzenie nowej części D, gdzie będą przechowywane dokumenty związane z ponoszeniem przez pracownika odpowiedzialności porządkowej lub odpowiedzialności określonej w odrębnych przepisach, rozwiązany został nareszcie problem usuwania kar porządkowych z akt pracownika. W tym przypadku pracodawca jest zobligowany pogrupować dokumenty znajdujące się w części D, którym przyporządkowuje się odpowiednio numery D1, D2 i kolejne.

Takie rozwiązanie sprawia, że odchodzi obowiązek ponownego sporządzania opisu akt oraz zmiany numeracji dokumentów wpiętych do teczek po uwzględnieniu kary porządkowej.

Kolejną zmianą, z którą administracja kadrowa musi liczyć się od 1 stycznia 2019 roku, jest konkretne wskazanie przez Ustawodawcę, jak należy postąpić z aktami pracowniczymi w przypadku ponownego zatrudnienia pracownika u tego samego pracodawcy. Zgodnie z nowym art. 94⁵ Kodeksu Pracy działy personalne kontynuują prowadzenie dotychczasowej dokumentacji pracowniczej, pod warunkiem, że ponowne zatrudnienie nastąpiło w okresie, gdy zakład pracy jest zobowiązany nadal przechowywać dokumentację danego pracownika. Zatrudniony nie będzie musiał zatem ponownie składać dokumentów, które są już w posiadaniu pracodawcy.  Jeżeli wcześniej złożył kopię świadectw pracy i kopię świadectwa szkolnego, nie będzie musiał ponownie ich okazywać, a staż do urlopu wypoczynkowego zostanie naliczony zgodnie z posiadanymi już przez pracodawcę dokumentami.           

W Kodeksie Pracy do zestawienia danych osobowych, których może żądać pracodawca od już zatrudnionej osoby, został dopisany numer rachunku płatniczego. Do dnia 22 stycznia 2019 roku pracownicy, którzy do tej pory mieli wypłacane wynagrodzenie w gotówce, muszą zostać powiadomieni przez pracodawcę o konieczności podania numeru konta. Jeżeli pracownik chciałby nadal otrzymywać wynagrodzenie w formie gotówkowej, w przeciągu 7 dni od otrzymania powiadomienia powinien złożyć do pracodawcy pisemną prośbę o wypłatę wynagrodzenia do rąk własnych. Taki wniosek zakład pracy od dnia 1 stycznia 2019 roku zobowiązany jest przechowywać wraz z dokumentacją związaną z wypłatą wynagrodzenia.

W części związanej z czasem pracy, pracodawcy zostali zobowiązani do przechowywania kart ewidencji czasu pracy, których zawartość jest ściśle określona w Rozporządzeniu , oraz wszelkie wnioski i oświadczenia dotyczące czasu pracy, takie jak na przykład zgody wyrażane przez rodziców na pracę w nadgodzinach lub na delegowanie do innego miejsca pracy. 

Sposób przechowywania dokumentacji pracowniczej

Zgodnie z nowymi przepisami, każda ze wspomnianych części dokumentacji pracowniczej, niezależnie od siebie, może być przechowywana w dwóch formach: dotychczasowej - papierowej lub nowej - elektronicznej. Oznacza to, że pracodawca ma prawo postanowić, iż w formie elektronicznej będzie przechowywać dokumentację związaną z urlopami wypoczynkowymi, ale pozostałe części dokumentacji może pozostawić w formie papierowej.       

Każda zmiana formy prowadzenia dokumentacji obliguje do ściśle określonych działań:

• Zmiana z formy papierowej na elektroniczną – wymaga zeskanowania osobno każdego dokumentu, nadania mu właściwej nazwy (która pomoże w odnalezieniu konkretnego dokumentu u konkretnego pracownika), a następnie opatrzenia go kwalifikowanym podpisem elektronicznym lub pieczęcią elektroniczną
• Zmiana z formy elektronicznej na papierową – wymaga wydrukowania każdego dokumentu i ręcznego podpisania przez osobę do tego upoważnioną

Decyzja o formie przechowywania dokumentacji nie jest narzucana i na szczęście jest odwracalna. Jeżeli pracodawca po roku prowadzenia dokumentacji w formie elektronicznej zdecyduje się jednak na formę papierową, to będzie mógł zmienić sposób przechowywania dokumentacji pracowniczej w każdej chwili. Obowiązkiem będzie wówczas powiadomienie wszystkich pracowników (obecnych i byłych) o tej zmianie oraz o możliwości odebrania dokumentacji pracowniczej, wobec której pracodawca podjął decyzję o zmianie formy jej prowadzenia w przeciągu 30 dni od momentu otrzymania powiadomienia.

Okres przechowywania dokumentacji pracowniczej

Kolejna istotna nowelizacja Kodeksu Pracy, która weszła w życie z dniem 1 stycznia 2019 roku, zmienia okres przechowywania dokumentacji pracowniczej. Ustawodawca uzależnił ten okres głównie od daty zatrudnienia pracowników, których podzielił na 3 grupy:

• Pracownicy zatrudnieni przed 1 stycznia 1999 roku – dokumentacja przechowywana bez zmian, czyli nadal przez 50 lat od momentu rozwiązania umowy
• Pracownicy zatrudnieni między 1 stycznia 1999 roku, a 31 grudnia 2018 roku – dokumentacja przechowywana przez okres 10 lat lub nadal przez 50 lat
• Pracownicy zatrudnieni od 1 stycznia 2019 roku – dokumentacja pracownicza przechowywana przez 10 lat

W przypadku drugiej wymienionej powyżej grupy pracowników, okres ten zależy od postanowienia pracodawcy, który, podejmując decyzję o zastosowaniu skróconego okresu przechowywania dokumentów, jest zobowiązany do złożenia do ZUS druku OSW (oświadczenie o zamiarze przekazania raportów dla tej grupy pracowników), a następnie raportów imiennych RIA, które mają zastąpić składanie papierowych druków Rp-7 tj. zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za cały okres zatrudnienia pracownika lub zleceniobiorcy.

W związku z powyższymi zmianami, pracodawca został zobowiązany do wydania dodatkowej informacji każdemu byłemu pracownikowi wraz ze świadectwem pracy oraz każdemu nadal zatrudnionemu pracownikowi, w przypadku, gdy zdecyduje się na skrócenie okresu przechowywania akt osobowych. Informacja taka powinna zawierać powiadomienie o okresie przechowywania teczek personalnych, możliwości ich odbioru po upływie obowiązkowego okresu przechowywania akt przez pracodawcę, a także o obowiązującym terminie zniszczenia dokumentacji, jeżeli pracownik nie zdecyduje się na jej odebranie w wyznaczonym terminie.

Wiele z opisanych wyżej zmian to, w mojej ocenie, zmiany na lepsze. Pracodawcy będą mogli przechowywać dokumenty w każdej z części akt osobowych w sposób ułatwiający ich szybkie odszukanie, nie będzie też potrzeby ich modyfikowania w przypadku usunięcia z teczki pracownika druku nagany lub upomnienia.

Zakłady pracy będą mogły przechowywać dokumentację w sposób dogodny dla nich w danym momencie: w formie elektronicznej lub papierowej. Zmiany formy prowadzenia dokumentacji pracowniczej będą zdecydowanie mniej uciążliwe dla małych lub średnich pracodawców, którzy zatrudniają niewielu pracowników. Trudniej będą miały wielkie korporacje zatrudniające kilkaset lub więcej osób. Digitalizacja dokumentacji w takich firmach może być czasochłonna i kosztowna.

Niemniej, to właśnie wielkie zakłady pracy mogą zyskać na zmianach najwięcej; mogą zredukować koszty związane z przechowywaniem papierowej dokumentacji, w łatwy i szybki sposób wyszukają wymagany dokument bez względu na okres zatrudnienia pracownika, którego dokumenty są analizowane. Zmniejszy się również ryzyko zagubienia lub zniszczenia dokumentacji w związku z pożarem czy powodzią.

Łyżką dziegciu w tej beczce miodu mogą być z kolei zmiany dotyczące okresu przechowywania dokumentacji związanej z ewidencjonowaniem czasu pracy. Do dnia 31 grudnia 2018 roku pracodawca był zobowiązany przechowywać karty czasu pracy przez 3 lata, tj. do czasu przedawnienia roszczeń. Teraz okres ten znacznie się wydłużył.

Czy wprowadzone zmiany w Prawie Pracy okażą się zmianami na lepsze? Jak to zwykle bywa, każdy z pracodawców będzie musiał przekonać się o tym sam.