Rachunek przepływów pieniężnych – najczęstsze błędy

Rachunek przepływów pieniężnych (ang. cash flow) jest jednym z elementów sprawozdania finansowego. Nie wszystkie jednostki stosujące przepisy ustawy o rachunkowości są jednak zobowiązane do sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Obowiązek taki posiadają podmioty, których sprawozdanie finansowe, zgodnie z art. 64 ust. 1 Ustawy o rachunkowości (dalej UoR), podlega obowiązkowi corocznego badania przez biegłego rewidenta.

Należy jednak zaznaczyć, że nawet w przypadku tych jednostek, których sprawozdania finansowe podlegają obowiązkowemu badaniu, możliwe są zwolnienia z obowiązku sporządzania rachunku przepływów pieniężnych. Zgodnie z UoR zwolnienie takie dotyczy podmiotów posiadających status jednostki małej i mikro. Warunkiem koniecznym umożliwiającym zastosowanie przewidzianych uproszczeń dla jednostek małych i mikro jest nie tylko zachowanie określonych w UoR progów przychodów, sumy bilansowej i liczby pracowników, ale również podjęcie przez organ zatwierdzający (np. zgromadzenie wspólników w spółce z o.o.) decyzji w sprawie sporządzania uproszczonego sprawozdania finansowego.

Błędy najczęściej popełniane przy sporządzaniu rachunku przepływów pieniężnych to m.in.:

• błędne wyłączenia z działalności operacyjnej – zdarza się, że osoby sporządzające rachunek przepływów pieniężnych zapominają o wyłączeniu operacji, które mają charakter niepieniężny, np. zmiana stanu zapasów na skutek otrzymania lub przekazania wkładu niepieniężnego (aportu) w postaci składników zapasów, nabycie składników aktywów poprzez przejęcie bezpośrednio z nimi związanych zobowiązań lub drogą leasingu finansowego, zmiany stanu należności i zobowiązań inwestycyjnych np. nieopłacone zakupy i sprzedaż środków trwałych, kompensaty należności i zobowiązań handlowych, konwersja zobowiązania na kapitał (fundusz) własny i należności na udziały. Należy pamiętać, że przyczynę różnicy między zmianą stanu pozycji bilansowych wykazaną w bilansie i rachunku przepływów należy wyjaśnić w dodatkowych informacjach i objaśnieniach zgodnie z załącznikiem numer 1 pkt 4 dodatkowych informacji i objaśnień UoR;
• błędne przesunięcia z działalności operacyjnej – bardzo częstym błędem w tym zakresie jest przesuwanie odsetek oraz różnic kursowych od zobowiązań i należności handlowych do działalności finansowej. Takie postępowanie nie jest prawidłowe, ponieważ zapłacone odsetki oraz zrealizowane różnice kursowe od rozrachunków z tyt. dostaw i usług dotyczą działalności operacyjnej, natomiast niezapłacone odsetki oraz niezrealizowane różnice kursowe podlegają automatycznej eliminacji poprzez zmianę stanu tych rozrachunków;
• brak wyłączenia różnic kursowych z tytułu wyceny środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach walutowych i w kasie jednostki (dodatnie ze znakiem minus, ujemne ze znakiem plus). Wycena środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach walutowych i w kasie nie spowodowała przepływów pieniężnych w okresie objętym rachunkiem przepływów;
• brak wyłączenia ze zmiany stanu rozliczeń międzyokresowych ujętych drugostronnie na kontach aktywów lub zobowiązań, a w szczególności: zmiany stanu ujemnej wartości firmy w roku jej powstania, wartości darowizn niepieniężnych otrzymanych w postaci składników aktywów trwałych, a także dotacji w roku ich otrzymania;
• nieprawidłowe określenie wydatków na nabycie środków trwałych – często osoby sporządzające rachunek przepływów pieniężnych w pozycji tej posługują się kwotą zwiększeń środków trwałych w roku obrotowym, zapominając jednocześnie o zwiększeniach będących wynikiem przeksięgowań ze środków trwałych w budowie, darowizn, zwiększeń z tytułu leasingu finansowego, ujawnień środków trwałych. Oprócz tego, osoby sporządzające rachunek przepływów pieniężnych dość regularnie nie dokonują eliminacji zmiany stanu zobowiązań inwestycyjnych związanych z zakupionymi środkami trwałymi.

Zaprezentowane przykłady nie wyczerpują oczywiście problematyki błędów, jakie pojawiają się w rachunku przepływów pieniężnych. Najlepszym sposobem na wyeliminowanie nieprawidłowości jest z pewnością szczegółowa analiza każdej operacji oraz lektura KSR 1 Rachunek przepływów pieniężnych, a także – w razie wątpliwości – kontakt z naszymi ekspertami.