Jak ujmować certyfikaty EUA w księgach rachunkowych spółki?

Czas czytania: 3 minuty.

W trosce o środowisko, Unia Europejska ustala limit ilości dwutlenku węgla, który może trafić do atmosfery. Międzynarodowa wspólnota kontroluje ten proces wymagając, aby europejskie przedsiębiorstwa, za każdą tonę CO2 emitowaną przez siebie do atmosfery, przedstawiały certyfikaty European Union Allowance (EUA) – czyli prawa majątkowe do emisji gazów cieplarnianych. Jako, że EUA są instrumentem europejskiego systemu handlu emisjami znanego szerzej jako EU ETS, księgowi i przedsiębiorcy powinni pamiętać o odpowiednim ujmowaniu ich w księgach rachunkowych i prezentacji w sprawozdaniu finansowym.

Jedno EUA uprawnia posiadacza certyfikatu do emisji jednej tony dwutlenku węgla do atmosfery.

System EU ETS opiera się na tzw. zasadzie "Cap & Trade", czyli na ustalonych z góry dla każdego podmiotu limitach emisji konkretnych szkodliwych substancji do atmosfery w danym roku kalendarzowym.  W swoim założeniu ma to doprowadzić do systematycznego spadku emisji szkodliwych związków na terenie UE – aż do momentu osiągnięcia całkowitej bezemisyjności europejskiej energetyki i przemysłu. Dlatego, z czasem, wspólnota systematycznie obniża limity emisji. Do 2030 r. poziom emisji szkodliwych gazów ma być zmniejszony o 40%. Planowana bezemisyjność ma zostać osiągnięta w 2050 r.

Księgowanie obrotu certyfikatami do emisji dwutlenku węgla – co mówią przepisy?

Zgodnie z uchwałą Komitetu Standardów Rachunkowości z 8 grudnia 2015 r., przyznane i nabyte prawa do emisji szkodliwych substancji spełniają definicję wartości niematerialnych i prawnych wg art. 3 ust. 1 pkt 14 Ustawy o Rachunkowości (UoR).  

Ujęcie EUA w księgach rachunkowych jednostki następuje pod datą ich nabycia (w tym przyznania), po cenie nabycia. W sprawozdaniu finansowym (bilansie) certyfikaty te należy wykazać w oddzielnej pozycji (w grupie wartości niematerialnych i prawnych), niezależnie od tego, czy zostały nabyte na potrzeby własne, czy też na sprzedaż.

Moment nabycia stanowi dzień wpływu praw na rachunek ETS (jest to specjalny rachunek w rejestrze Unii, które muszą otworzyć wszystkie przedsiębiorstwa uczestniczące w systemie EU ETS). W myśl art. 28 ust. 2 Ustawy o Rachunkowości, cena nabycia przyznanego prawa równa jest iloczynowi liczby przyznanych praw i jednostkowej ceny sprzedaży przyznanego prawa do emisji.

Sposób księgowania nabycia oraz wykorzystania praw do emisji gazów cieplarnianych

Unia Europejska przyznaje uczestnikom systemu EU ETS również darmowe certyfikaty. Są one przydzielane co roku, a otrzymują je konkretne państwa (głównym beneficjentem jest Polska) i sektory przemysłu. Podmioty otrzymujące te EUA mogą je wykorzystać na wyemitowanie do atmosfery konkretnych gazów bez ponoszenia dodatkowych kosztów… albo sprzedać je na rynku.

Otrzymane prawa do emisji przedsiębiorcy ujmują w księgach rachunkowych zgodnie z art. 41 ust. 2 UoR:
Wn „Wartości niematerialne i prawne” / Ma „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”

Każdego roku, zgodnie z zasadami Europejskiego Systemu Handlu Emisjami, przedsiębiorstwa uczestniczące w systemie EU-ETS muszą umorzyć uprawnienia odpowiadające ilości CO2 wyemitowanej w poprzednim roku. W tym celu, zgodnie z ustawą o handlu emisjami, do 30 kwietnia następnego roku składają raport podsumowujący ilość wyemitowanych szkodliwych gazów do Krajowego Ośrodka Bilansowania i Zarządzania Emisjami (KOBIZE). 

Z chwilą wykorzystania (lub sprzedaży) przyznanych nieodpłatnie praw do emisji, w księgach rachunkowych powinno nastąpić rozliczenie międzyokresowych przychodów poprzez księgowanie ich na pozostałe przychody operacyjne – równolegle do odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych:
Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów” / Ma „Pozostałe przychody operacyjne” 
Wn „Amortyzacja” / Ma „Umorzenie WNiP”

Jeśli podmiot nabył certyfikaty po różnych cenach, do wyceny amortyzacji przyjmuje się jedną z następujących metod określonych w art. 34 ust. 4 pkt 1–3 Ustawy o Rachunkowości:

• metodę cen przeciętnych, ustalonych w wysokości średniej ważonej cen praw do emisji,
• metodę First In, First Out (FIFO),
• metodę Last In, First Out (LIFO).

Ewentualny odpis z tytułu trwałej utraty wartości praw do emisji, dokonany zgodnie z art. 28 ust. 7 UoR, odnosi się w pozostałe koszty operacyjne tego okresu, w którym wystąpiły okoliczności uzasadniające dokonanie takiego odpisu.

Sprzedaż certyfikatów EUA

Niewykorzystanymi prawami do emisji gazów cieplarnianych można handlować. Wynik osiągnięty ze sprzedaży obciąża odpowiednio pozostałe przychody lub koszty operacyjne okresu, w którym została dokonana dana transakcja.

Wartość ewidencyjną sprzedaży ustala się analogicznie jak w przypadku wykorzystania certyfikatów. Ewidencja w księgach wygląda następująco:
Wn „Rozliczenia międzyokresowe przychodów”
Ma „Pozostałe przychody operacyjne”
Wn „Pozostałe koszty operacyjne”    
Ma „Wartości niematerialne i prawne”  

Prawa do emisji, które jednostka zamierza sprzedać, ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje w sprawozdaniu finansowym (bilansie) łącznie z prawami do emisji przeznaczonymi do wykorzystania na potrzeby własne. W informacji dodatkowej sprawozdania finansowego należy jednak zaznaczyć, które uprawnienia do emisji przeznaczone są do sprzedaży. Wykazuje się je w cenie (wartości) rynkowej albo w cenie nabycia – zależnie od tego, która z nich jest niższa.

Raportowanie EUA i rola działu księgowości

Przedsiębiorcy często nie zdają sobie sprawy z tego, w jak wielkim stopniu dotyczą ich polskie i unijne regulacje dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej związanej z emisją. W końcu, żeby UE uznała podmiot za emitenta CO2, wcale nie musi on być dużą spółką energetyczną – a handel uprawnieniami do emisji, pod warunkiem, że zostanie odpowiednio ujęty w księgach, może przynieść wymierne korzyści. Doświadczona księgowa – oraz biuro rachunkowe obsługujące przedsiębiorstwa z różnych branż i znające dobrze międzynarodowe regulacje – potrafią nie tylko usprawnić proces raportowania emisji, ale też pomóc przy podejmowaniu szeroko rozumianych decyzji finansowych. Jeśli są Państwo zainteresowani profesjonalnymi usługami outsourcingu księgowego – zapraszamy do kontaktu.