Odliczenie VAT w przypadku braku faktury: wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Czas czytania: 4 minuty.

Rafał PAZDYK
Junior Tax Consultant w RSM Poland

29 września 2022 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał niezmiernie interesujący wyrok (sygn. C-235/21), w którym uznał, że pisemną umowę można traktować jak fakturę uprawniającą do odliczenia VAT. Orzeczenie może mieć doniosłe znaczenie dla podatników – choć na ten moment nie wiadomo dokładnie, jaki wpływ będzie miało na interpretację przepisów przez polską administrację skarbową.

Kulisy orzeczenia dotyczącego umowy sprzedaży i leasingu zwrotnego nieruchomości

Sprawa, którą tutaj omawiamy, dotyczyła sporu pomiędzy bankiem Raiffeisen Leasing a ministerstwem finansów Słowenii. Spółka RED zawarła z bankiem umowę na sprzedaż i leasing zwrotny nieruchomości. Na mocy tej umowy Raiffeisen Leasing nabył grunt, a następnie oddał go do odpłatnego użytkowania RED (który miał wznieść na nim budynki). I to właśnie na podstawie tej umowy – a nie faktury – spółka RED rościła sobie prawo do odliczenia VAT naliczonego przez skarbówkę.

Sprawa dotarła aż do sądu najwyższego w Słowenii, który postanowił zaangażować Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Pytanie, które ostatecznie trafiło do tej międzynarodowej instytucji, brzmiało następująco:

Czy umowa na piśmie, zawarta przez dwóch podatników VAT i której przedmiotem jest dostawa towarów lub świadczenie usług, może być uznana za fakturę, jeśli z umowy tej wynika wyraźna i obiektywnie rozpoznawalna wola sprzedawcy lub usługodawcy, jako umawiającej się strony, wystawienia faktury dotyczącej określonej transakcji, która może spowodować u nabywcy uzasadnione domniemanie, że może na jej podstawie odliczyć naliczony VAT?

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że umowa może być fakturą

TSUE stwierdził, że prawo do odliczenia VAT bazuje na przesłankach materialnych, a nie wymogach formalnych. Wynika to z zasady neutralności VAT i ma uniemożliwić organom podatkowym kwestionowanie odliczeń w przypadku, gdy faktura nie spełnia jakichś wymogów formalnych.

Jednocześnie skład orzekający TSUE uznał, że organ podatkowy musi posiadać dokumenty, które zawierają wszystkie informacje wskazujące na spełnienie materialnych przesłanek do odliczenia VAT. Nieistotne jest, czy takie informacje zostały zawarte w dokumencie o nazwie „faktura”, czy jakimkolwiek innym (takim jak np. umowa zawarta przez Raiffeisen i RED).

Unijny sąd zwrócił również uwagę na fakt, że w umowie zbycia i leasingu zwrotnego była zawarta kwota VAT podana bez właściwej stawki podatku. W ocenie TSUE nie stanowi to problemu – pod warunkiem, że z umowy można wywnioskować właściwą stawkę. Ponadto w trakcie analizy sprawy trybunał zdecydował również, że wola stron dotycząca uznania umowy za fakturę jest nieistotna.

Ostatecznie TSUE odpowiedział twierdząco na pytanie postawione przez słoweński sąd. W uzasadnieniu swojego wyroku unijny organ wyjaśnił:

Przepisy dyrektywy VAT należy interpretować w ten sposób, że umowę zbycia i leasingu zwrotnego, po zawarciu której strony nie wystawiły faktury, można uznać za fakturę w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy umowa ta zawiera wszystkie informacje niezbędne do tego, by organ podatkowy państwa członkowskiego mógł ustalić, czy materialne przesłanki prawa do odliczenia VAT zostały w danym wypadku spełnione, czego zbadanie należy do sądu odsyłającego.

Co wyrok pozwalający na odliczanie VAT bez faktury oznacza dla podatników?

Konsekwencje wyroku unijnego trybunału mogą być doniosłe. Kupujący, którzy nie otrzymali faktury, mogą – bazując na interpretacji zaprezentowanej przez TSUE – chcieć odliczać podatek VAT na podstawie samej pisemnej umowy (takiej, która zawiera dane pozwalające uznać ją za fakturę).

Pamiętajmy jednak, że z kontekstu wyroku wynika, iż rozliczenia VAT na podstawie umowy powinny występować wyjątkowo. Faktura to wciąż podstawowy dokument służący do dokumentowania czynności opodatkowanych.

W środowisku doradców podatkowych zwracamy także uwagę na to, że fiskus może wykorzystać orzeczenie TSUE do stawiania przedsiębiorcom zarzutów o wystawianie pustych faktur. Do możliwych problemów, związanych z odliczaniem VAT w ten sposób, zaliczyć powinniśmy ponadto rodzące się wątpliwości praktyczne, które dotyczą księgowania zdarzeń w systemach rachunkowych i KSeF na podstawie umowy. W obliczu tych wszystkich niejasności, wszyscy, którzy na co dzień zajmują się doradztwem podatkowym, oczekują z niecierpliwością na komentarz Ministerstwa Finansów.