Sądy po stronie podatników: sądy jednomyślne w powstrzymywaniu fiskusa przed nadużywaniem KKS

Czas czytania: 3 minuty.

Jakiś czas temu na naszym blogu pisaliśmy o pierwszych wyrokach (wyrok WSA w Krakowie z 24 marca 2021 r., sygn. akt I SA/Kr 1252/20 oraz uchwała NSA z 24 maja 2021 r., sygn. akt I FPS 1/21 ), w których sądy stawały po stronie podatników i sprzeciwiały się praktykom fiskusa polegającym na sztucznym wszczynaniu postępowań karnych skarbowych w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia. Wygląda na to, że linia orzecznicza sądów w tym aspekcie zdążyła się ugruntować w sposób korzystny dla podatników. 

Kontrowersyjna praktyka organów podatkowych – czy sam fakt wszczęcia postępowania powoduje zawieszenie biegu terminu przedawnienia? 

Przedawnienie zobowiązania podatkowego następuje, co do zasady, po 5 latach od jego powstania. Ordynacja podatkowa (OP) przewiduje jednak pewne wyjątki. 

Zgodnie z art.70 § 6 OP, bieg terminu przedawnienia automatycznie ulega zawieszeniu, jeśli wobec podatnika zostaje wszczęte postępowanie karne skarbowe. 

Organy podatkowe wykorzystywały ten przepis i wszczynały tego rodzaju postępowania (często prawie natychmiast je zawieszając) gdy zachodziło ryzyko, że zaraz nastąpi upływ terminu przedawnienia. Urzędnikom chodziło o to, aby zdobyć w ten sposób dodatkowy czas na podjęcie działań zmierzających do wyegzekwowania od podatnika zobowiązania, które bez wszczęcia postępowania karnego skarbowego uległoby przedawnieniu. 

Kres takiemu nadużywaniu przepisów OP próbują położyć sądy. W najnowszych wyrokach (np. wyrok WSA we Wrocławiu z 26 września 2023 r., sygn. akt I SA/Wr 90/21, wyrok WSA w Kielcach z 28 września 2023 r., sygn. akt I SA/Ke 17/23, wyrok WSA w Białymstoku z 27 września 2023 r., sygn. akt I SA/Bk 230/23) sądy stwierdzają – powołując się przy tym na wspomnianą we wstępie artykułu uchwałę NSA z maja 2021 r. – że nie każde wszczęcie postępowania karnego skarbowego może stanowić podstawę do zawieszenia biegu terminu przedawnienia podatkowego na podstawie art. 70 § 6 pkt 1 OP. 

Skutek w postaci zawieszenia biegu terminu przedawnienia nie nastąpi, jeżeli wszczęcie postępowania miało charakter instrumentalny, a więc nastąpiło z przekroczeniem zasady zaufania do organów podatkowych. 

Co więcej, sądy stanowczo podkreślają, że choć ocena prawidłowości wszczęcia postępowania karnego skarbowego (analizowana z punktu widzenia przepisów Kodeksu Postępowania Karnego czy Kodeksu Karnego Skarbowego i celów w sferze prawa karnego realizowanych przez te ustawy) nie leży w gestii sądów administracyjnych, to możliwe i konieczne jest kontrolowanie przez sądy tego, czy organ podatkowy nie odwołał się do wszczęcia postępowania karnego skarbowego w sposób stanowiący nadużycie prawa. 

Sądy administracyjne stoją zatem na stanowisku, iż urzędnicy nie mają prawa wykorzystywać przepisów OP do sztucznego wszczynania postępowań karnych skarbowych tylko po to, by powodować zawieszenie terminu przedawnienia w prowadzonych przez siebie postępowaniach podatkowych. 

Konsekwencje dla podatników, u których przedawniają się zobowiązania

Liczba wyroków, które wydawane są w tej kwestii wskazuje, że nadużywanie przez organy podatkowe art. 70 § 6 OP wciąż jest powszechnie występującym problemem. Analiza stanowiska sądów administracyjnych prowadzi jednak do wniosku, że podatnicy mają dużą szansę na wygraną w walce z tą nieuczciwą i nieetyczną urzędniczą praktyką. Każdy przypadek wymaga indywidualnej oceny, jednakże, w przypadku instrumentalnego wykorzystywania instytucji postępowań karnych skarbowych, sądy stają po stronie podatników i warto walczyć o swoje prawa.