Wyrok TSUE w sprawie prawa do odliczenia VAT od usług administracyjnych nabywanych od podmiotów powiązanych

W artykule odpowiadamy na pytania:

• Czy nabycie usług administracyjnych musi być „niezbędne” lub „zasadne”, aby odliczyć od nich VAT?
• Jak duże znaczenie w przypadku sporu o prawo do odliczenia VAT ma odpowiedni sposób dokumentowania transakcji i ich związku z działalnością gospodarczą?

12 grudnia 2024 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał ważny wyrok w sprawie dotyczącej prawa do odliczenia VAT przez podatników nabywających usługi od podmiotów powiązanych (sygn. C‑527/23). Wyrok ten jest szczególnie istotny dla firm, które korzystają z usług świadczonych przez inne podmioty w ramach tej samej grupy kapitałowej.

Nabycie usług od podmiotów powiązanych przez spółki z grupy

Sprawa, która zakończyła się wydaniem przez TSUE korzystnego dla podatników wyroku, dotyczyła rumuńskiej spółki Weatherford Atlas Gip, będącej częścią specjalizującej się w usługach naftowych grupy spółek Weatherford. Weatherford Atlas Gip przejęła (również rumuńską) spółkę Foserco SA, dostarczającą usługi pomocnicze w zakresie wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego. 

W latach 2015-2016 Foserco świadczyła usługi wiertnicze dla firm OMV Petrom i Petrofarc. W celu realizacji tych usług Foserco nabyła od spółek grupy Weatherford ogólne usługi administracyjne, w szczególności usługi informatyczne, kadrowe, marketingowe, rachunkowe oraz doradcze.

Przedmiotowe usługi były świadczone przez podmioty z grupy Weatherford mające siedzibę poza Rumunią. W odniesieniu do tych usług zastosowano mechanizm odwrotnego obciążenia VAT. 

Co istotne, inne spółki z grupy Weatherford również korzystały z tych samych usług administracyjnych.

Spór podatkowy o prawo do odliczenia VAT i decyzja rumuńskiego organu podatkowego

W 2019 r. rumuński organ podatkowy wszczął kontrolę podatkową, w wyniku której odmówił prawa do odliczenia VAT zapłaconego przez spółkę Foserco z tytułu nabytych od spółek grupy Weatherford usług administracyjnych.

Zdaniem rumuńskiego organu podatkowego podatnik nie miał prawa do odliczenia VAT ze względu na to, że nie przedstawił dokumentu potwierdzającego związek pomiędzy nabytymi usługami a prowadzoną działalnością gospodarczą. Dokumenty, które przedstawił podatnik, nie wskazywały ani charakteru usług, ani osób, które te usługi świadczyły, ani też okresu, w którym przedmiotowe usługi były świadczone. Ponadto – zdaniem organu podatkowego – dokumenty nie wskazywały, czy nabywane usługi były dla spółki niezbędne.

Sprawa trafiła do rumuńskiego sądu okręgowego, który powziął wątpliwość czy można odmówić prawa do odliczenia VAT na podstawie subiektywnej oceny organu podatkowego w zakresie niezbędności i zasadności nabycia takich usług, przyjętej w tym przypadku przez fiskusa nawet pomimo tego, że koszty z tytułu świadczonych dla Foserco usług zostały odpowiednio uwzględnione w kosztach ogólnych działalności tego podatnika.

Jakie znaczenie dla podatników ma wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej?

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej po raz kolejny stanął po stronie podatników i nie zgodził się na subiektywne odmawianie prawa do odliczenia VAT przez organy podatkowe.

Unijny sąd podkreślił, że oba czynniki wzięte pod uwagę przez fiskusa podczas kontroli – czyli zarówno to, iż usługi administracyjne są świadczone jednocześnie na rzecz wielu beneficjentów, jak i brak pewności, czy nabycie usług administracyjnych było konieczne lub stosowne – wydają się pozbawione znaczenia dla prawa do odliczenia VAT. 

Dyrektywa VAT nie uzależnia wykonania prawa do odliczenia od kryterium rentowności gospodarczej transakcji powodującej naliczenie podatku.

Wyrok TSUE stanowi tym samym ważne rozstrzygnięcie dla podatników, którzy działają w ramach grup kapitałowych i nabywają usługi od podmiotów powiązanych. Choć zapadł on w sprawie rumuńskiej, wiąże on wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym także polskie organy podatkowe.

Orzeczenie TSUE jest dla podatników potwierdzeniem, że prawo do odliczenia VAT nie jest uzależnione od tego, czy usługi są świadczone tylko na rzecz jednego, czy też wielu podmiotów w grupie. Najważniejszy nadal pozostaje fakt, że usługi zostały rzeczywiście wyświadczone i wykorzystane (choćby pośrednio) do działalności nabywającego je podmiotu.

Jeśli usługi administracyjne świadczone przez podmioty w grupie są wykorzystywane na cele prowadzonej działalności gospodarczej, to organy podatkowe nie powinny odmawiać przedsiębiorcom prawa do odliczenia VAT.

Przy okazji omawianej wyżej sprawy można wysnuć jeszcze jeden ważny wniosek – kluczowe znaczenie dla odliczenia VAT od usług administracyjnych pełni dokumentowanie transakcji z podmiotami powiązanymi i ich związku z działalnością gospodarczą podatnika. Jeśli rumuński podatnik posiadałby dokumentację potwierdzającą kwestionowane przez organ podatkowy dowody, to sprawa prawdopodobnie nie trafiłaby aż do TSUE, a raczej zakończyła się już na etapie kontroli podatkowej, (i to z pozytywnym dla Foserco rozstrzygnięciem).

Z praktyki ekspertów RSM Poland wynika, że organy podatkowe dość często podają w wątpliwość sposób rozliczania usług świadczonych pomiędzy podmiotami powiązanymi. Aby uniknąć sporu najważniejsze jest właściwe dokumentowanie transakcji, które pozwoli potwierdzić prawo do odliczenia VAT. Warto więc korzystać z profesjonalnych usług doradztwa podatkowego już na wczesnych etapach realizacji transakcji.