Jak weryfikować kontrahenta, aby nie zostać wplątanym w oszustwo podatkowe (część 5)

Przemysław POWIERZA
Tax Partner w RSM Poland

Sporo do tej pory napisałem o tym, jak weryfikować kontrahenta, aby nie zostać wplątanym w oszustwo podatkowe. Jest jednak coś jeszcze, co może uchronić Państwa przed sankcjami organu podatkowego i wymiernymi stratami biznesowymi (utratą pieniędzy i reputacji). Ministerstwo Finansów w Metodyce wyraźnie wskazało, że oceny dochowania należytej staranności urzędnicy KAS będą dokonywać także z uwzględnieniem zastosowania przez podatnika mechanizmu podzielonej płatności (tzw. split payment), który zacznie obowiązywać już od 1 lipca 2018 r.

Głównym założeniem wprowadzenia mechanizmu podzielonej płatności jest redukcja wyłudzeń podatkowych, a tym samym zmniejszenie luki w VAT. Przypomnijmy, mechanizm split payment będzie polegać na tym, że zapłata podatku VAT wynikającego z faktury będzie dokonywana na rachunek VAT sprzedawcy, natomiast zapłata kwoty netto – na jego rachunek rozliczeniowy. Stosowanie split payment będzie dobrowolne – przynajmniej początkowo. Jeżeli prze pierwsze 6 miesięcy okaże się, że mechanizm podzielonej płatności działa sprawnie, to Ministerstwo Finansów rozważa wprowadzenie obowiązkowego stosowania płatności z wykorzystaniem tego systemu. Potrzebna jest jednak jeszcze zgoda Komisji Europejskiej, gdyż obostrzenia wynikające z naszych krajowych przepisów w żadnym razie nie mogą zakłócać funkcjonowania Wspólnego Rynku, którego zalet dla gospodarek wszystkich państw członkowskich Unii nie sposób przecenić. Według założeń, obowiązkowy split payment miałby objąć początkowo jedynie branże, w których obecnie zastosowanie ma przymusowe odwrotne obciążenie, tj. budownictwo, handel elektroniką czy handel złomem. Więcej informacji na temat mechanizmu podzielonej płatności znajdą Państwo w naszych tax alertach:  11/2018,  7/2018 oraz 20/2017. 

Co split payment ma wspólnego z dochowaniem należytej staranności?

Złotym środkiem do dochowania należytej staranności wydaje się być właśnie zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności. Jeżeli dokonają Państwo zapłaty za towar z wykorzystaniem split payment’u, oznaczać to będzie, że dochowali Państwo należytej staranności, pod warunkiem że:

• pozytywnie zweryfikowali Państwo elementy formalne;
• nie zachodzą inne okoliczności, które w sposób jednoznaczny mogłyby wskazywać na brak dochowania należytej staranności.

W praktyce oznacza to tyle, że zastosowanie split payment’u zagwarantuje Państwu ochronę prawną i zabezpieczy nie tylko przed odmową odliczenia podatku VAT, ale również przed zapłatą nieswojego podatku. O ile prawidłowo zweryfikowali Państwo kontrahenta, z uwzględnieniem przesłanek zawartych w Metodyce i żadna z okoliczności transakcji nie wzbudziła Państwa podejrzeń. Samo zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności niestety nie wystarczy. Jest to jedynie dodatkowa metoda, której zastosowanie (dobrowolnie) obok całej reszty metod i środków sprawi, że dochowają Państwo należytej staranności. Z drugiej jednak strony, niezastosowanie mechanizmu podzielonej płatności może zostać źle odebrane przez organy podatkowe. Zdaniem Ministerstwa Finansów nieuczciwi podatnicy będą za wszelką ceną starali się unikać stosowania split payment’u. Będą namawiać swoich kontrahentów do dokonania płatności w tradycyjny sposób, stosując przy tym różnego rodzaju zachęty np. rabaty za nieskorzystanie z mechanizmu podzielonej płatności czy postanowienia umowne wyłączające możliwość rozliczania się w ten sposób. Według MF, jeżeli sprzedawca odmówi Państwu rozliczenia transakcji z użyciem mechanizmu podzielonej płatności może to świadczyć o tym, że jest on oszustem podatkowym. W takich sytuacjach zaleca się ostrożność. Nie wolno jednak generalizować, gdyż niestosowanie split paymentu może być najzwyczajniej w świecie podyktowane wytłumaczalnymi względami biznesowymi.

Ministerstwo Finansów z całych sił zachęca do stosowania split payment’u i wskazuje, że realizacja płatności przy wykorzystaniu tego mechanizmu przynosi także inne korzyści:

• zwalnia nabywcę towaru z odpowiedzialności solidarnej;
• zwalnia nabywcę towaru z ryzyka nałożenia dodatkowego zobowiązania podatkowego do wysokości kwoty odpowiadającej kwocie podatku wynikającej z otrzymanej faktury.

Przy czym, wyłączenie odpowiedzialności nie będzie mieć zastosowania w przypadku, w którym podatnik wiedział, że faktura zapłacona z zastosowaniem mechanizmu podzielonej płatności:

• została wystawiona przez podmiot nieistniejący;
• stwierdza czynności, które nie zostały dokonane;
• podaje kwoty niezgodne z rzeczywistością;
• potwierdza czynności prawne sprzeczne z ustawą albo mające na celu obejście ustawy, czynności prawne sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, a także czynności, w przypadku których  oświadczenie woli zostało złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru.

Jak split payment będzie funkcjonował w praktyce? To pytanie zadaje sobie wielu przedsiębiorców i ekspertów, czas pokaże czy rzeczywiście mechanizm podzielonej płatności będzie taki przyjazny dla przedsiębiorców i czy przyniesie zamierzone efekty. Ministerstwo Finansów zapowiadało wydanie obszernych wyjaśnień dotyczących stosowania mechanizmu podzielonej płatności, jednak do tej pory nie zostały one opublikowane. Jak tylko ujrzą światło dzienne Nasi eksperci z pewnością omówią ten temat. Natomiast w kolejnym wpisie z tej serii podsumuję wszystkie omówione do tej pory przesłanki dochowania należytej staranności, dlatego też serdecznie zachęcam Państwa do dalszego śledzenia naszej strony.