Narzędzia szybkiego reagowania w podatku VAT („quick fixes” cz. 1)

Przemysław POWIERZA
Tax Partner w RSM Poland

Obowiązujący w Unii Europejskiej model podatku od wartości dodanej to praktyczny przykład tzw. wszechfazowego podatku obrotowego netto. Model ten zakłada pobór podatku na każdym etapie obrotu (w każdej fazie obrotu), przy czym kwota transferowana do organu podatkowego powiązana jest z wartością dodaną wytworzoną przez danego uczestnika obrotu (podatnika). Mechanizm musi więc przewidywać metodę kalkulacji tej kwoty. Dodatkowo opodatkowaniu podlegają wydatki na konsumpcję towarów i usług w ich finalnej formie – zatem model musi też zapewnić efektywny pobór podatku w państwie, w którym w momencie konsumpcji znajduje się konsument.

System VAT wciąż na etapie przejściowym

Prawda, że ambitnie? No właśnie – stąd też od wielu lat Unia boryka się ze sprawnym poborem podatku VAT – chcąc z jednej strony zapewnić jego efektywność (VAT odpowiada za ponad 40% dochodów budżetowych państw, w których funkcjonuje), z drugiej zaś ochronić go przed nadużyciami (unikaniem i uchylaniem się od opodatkowania oraz kradzieżą kwot należnych organom podatkowym). W rezultacie od lat funkcjonujemy w świecie szeregu rozwiązań przejściowych. Trwają prace, aby zastąpić je w końcu docelowym systemem VAT. Jest to jednak proces wieloletni, wobec czego zarówno ustawodawcy krajowi jak i prawodawca unijny starają się dokonywać pewnych zmian i uszczelnień już teraz. Motywacja jest bardzo silna – w ostatnich latach obserwujemy mianowicie nasilenie przestępczości podatkowej i to głównie związanej z VAT. Poważnym problemem jest także szara strefa – za ponad 2/3 tzw. luki w VAT (statystycznych niedoborów tego podatku) odpowiada proceder unikania wystawiania faktur i paragonów dla klientów-konsumentów.

W Polsce kwestią wywołującą spore emocje jest między innymi tzw. split payment (podzielona płatność), na temat którego już niejednokrotnie pisaliśmy, chociażby tutaj. Podobnie proces uszczelnień trwa u naszego zachodniego sąsiada, gdzie do istotnych zmian musieli przygotować się przedsiębiorcy sprzedający za pośrednictwem Internetu na terytorium Niemiec. Za spory sukces należy jednak uznać konkretne działania na poziomie całej Unii – Rada Unii Europejskiej przyjęła właśnie trzy akty prawne, które stanowią narzędzia szybkiego reagowania i wprowadzają zmiany w zakresie transakcji transgranicznych obligatoryjnie już od 1 stycznia 2020 r. (tzw. quick fixes). Chodzi o to, aby ulepszenia wprowadzić jak najszybciej tam, gdzie to możliwe – nie czekając na to, aż wszystkie elementy modelu docelowego dojrzeją do wdrożenia.

Quick fixes na blogu RSM

Tym artykułem rozpoczynamy cykl wpisów na blogu RSM Poland, które będą dotyczyły wspomnianych szybkich rozwiązań (quick fixes) w handlu wewnątrzwspólnotowym. Obszary podlegające istotnym reformom są cztery:

1. Magazyny konsygnacyjne (call-off stock) – nowe przepisy wprowadzają uproszczenia oraz ujednolicają zasady funkcjonowania takich magazynów w całej Unii Europejskiej. Obecnie ustawodawcy krajowi mają w tym zakresie względną swobodę, co często powoduje brak możliwości zastosowania tego typu uproszczenia w rozliczeniu VAT;
2. Dokumentacja dostaw wewnątrzwspólnotowych – aby móc zastosować zwolnienie (stawkę 0%) przy WDT podatnicy będą musieli posługiwać się jednolitą dokumentacją. Wszystkie organy podatkowe i kontrole w całej Unii będą wymagać (nareszcie) tej samej dokumentacji;
3. Transakcje łańcuchowe – zostają wprowadzone jednoznaczne kryteria pozwalające ustalić, która z dostaw w łańcuchu stanowi transakcję ruchomą. Jest więc szansa, że tego typu transakcje przestaną być zmorą podatników handlujących z wieloma pośrednikami lub w grupach spółek;
4. Numer identyfikacyjny VAT – w celu zastosowania zwolnienia z VAT (stawki 0%) przy wewnątrzwspólnotowej dostawie, podatnicy będą musieli bezwzględnie posługiwać się ważnym numerem NIP zarejestrowanym na potrzeby transakcji wewnątrzunijnych. Bez tego numer WDT po prostu nie zaistnieje.

Mimo iż powyższe zmiany są już przesądzone, proces legislacyjny nie jest jeszcze zakończony. Rozporządzenia, które zostały przyjęte w grudniu 2018 r. tj.:

• Rozporządzenie wykonawcze Rady (UE) 2018/1912 z dnia 4 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie wykonawcze (UE) nr 282/2011 w odniesieniu do niektórych zwolnień związanych z transakcjami wewnątrzwspólnotowymi,
• Rozporządzenie Rady (UE) 2018/1909 z dnia 4 grudnia 2018 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 904/2010 w odniesieniu do wymiany informacji w celu monitorowania prawidłowego stosowania procedury magazynu typu call-off stock,

obowiązują i będą stosowane bezpośrednio od 1 stycznia 2020 r. Jednak Dyrektywa Rady (UE) 2018/1910 z dnia 4 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2006/112/WE w odniesieniu do harmonizacji i uproszczenia niektórych przepisów w systemie podatku od wartości dodanej dotyczących opodatkowania handlu między państwami członkowskimi, wymaga implementacji do krajowego porządku prawnego we wszystkich państwach członkowskich w drodze ustawy. Poszczególne państwa członkowskie mają na to czas do 31 grudnia 2019 r. Data publikacji projektu nowelizacji polskiej ustawy o podatku od towarów i usług nie jest jeszcze znana.

Szerzej o poszczególnych narzędziach szybkiego reagowania przeczytają Państwo w kolejnych artykułach dotyczących quick fixes, które będą regularnie pojawiały się na blogu. Warto się do tych zmian z wyprzedzeniem przygotować – spokojnie i bez niepotrzebnego stresu.