Sądy po stronie podatników: podatek od dochodów z niezrealizowanych zysków nie dotyczy darowizny majątku osobistego

Czas czytania: 3 minuty.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, wydając interpretację indywidualną, niekiedy patrzy na temat na tyle szeroko, że, zamiast skupić się na meritum, rozważa kwestie niezwiązane z przedmiotem zadanego mu pierwotnie pytania (bądź zagadnienia, które nie są kluczowe dla danej sprawy). W konsekwencji zdarza mu się pominąć mające wpływ na sposób interpretacji przepisów, wątpliwości, w wyniku czego prezentuje niekorzystne dla podatników stanowisko. Do takiej właśnie sytuacji doszło przy okazji wydawania interpretacji indywidualnej dotyczącej tzw.  podatku od wyjścia – Exit Tax.

Organ podatkowy, odpowiadając na pytanie dotyczące zależności między darowizną a podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków – podatkiem Exit Tax – nie odniósł się wystarczająco do kwestii prawa Polski do opodatkowania dochodów ze zbycia (w formie darowizny) składnika majątku (akcji) podatkiem od spadków i darowizn. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 16 stycznia 2024 r. (sygn. II FSK 506/21) stanął po stronie zaskoczonego treścią orzeczenia podatnika.

Czy zbycie akcji może być opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn oraz podatkiem Exit Tax jednocześnie?

Co doprowadziło do powstania sporu? Polski rezydent podatkowy, nieprowadzący działalności gospodarczej, zwrócił się do DKIS z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej. Rozważał dokonanie w przyszłości darowizny na rzecz syna niebędącego polskim nierezydentem podatkowym. 

Przedmiotem darowizny miały być posiadane przez podatnika akcje spółki, której siedziba znajduje się w Polsce. Akcje te stanowiły składnik majątku osobistego podatnika, nie były notowane na giełdzie, a łączna wartość rynkowa darowanych akcji miała przekraczać kwotę 4.000.000,00 zł. 

Darowizna miała zostać dokonana na terytorium Polski, która, na moment dokonania darowizny, miała być stałym miejscem pobytu wnioskodawcy.

Podatnik powziął wątpliwość czy darowizna powinna być, poza podatkiem od spadków i darowizn, opodatkowana również podatkiem Exit Tax. W swoim uzasadnieniu wskazał, że skoro darowizna akcji na rzecz syna będzie podlegać przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn, to nie będzie ona jednocześnie podlegać przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wyłączenie przedmiotowe

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, przepisów tej ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. 

Stosowanie do jednego źródła przychodów przepisów dwóch ustaw wiązałoby się z podwójnym opodatkowaniem tej samej czynności, dlatego też przepisy UPDOF wyraźnie wskazują: to, co jest opodatkowane podatkiem od spadków i darowizn, nie jest opodatkowane podatkiem od osób fizycznych.

Niespełnienie przesłanek do opodatkowania Exit Tax

Wnioskujący o wydanie interpretacji indywidualnej podatnik wywiódł w swojej argumentacji, że przepisy art. 30dh ust. 1-3 UPDOF nie znajdą zastosowania, gdyż:

• przedmiotowe akcje nie pozostaną własnością tego samego podmiotu,
• nie dojdzie do zmiany rezydencji podatkowej,
• a Polska nie utraci prawa do opodatkowania tym podatkiem. 

Wobec tego podatnik wskazał, że nie zostały spełnione przesłanki do opodatkowania darowizny akcji podatkiem Exit Tax.

Niewystarczające uzasadnienie organu podatkowego

DKIS uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. W swojej interpretacji stwierdził lakonicznie, że przedmiot opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn nie pokrywa się z zakresem opodatkowania podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków. 

I chociaż uzasadnienie interpretacji zajęło aż 9 stron, to argumenty DKIS dotyczące meritum – tj. rozstrzygnięcia w zakresie stosowania przepisów UPDOF w sytuacji, gdy zastosowanie mają przepisy UPSD – objęły jedno zdanie. DKIS wskazał, że "nawiązując do stanowiska wnioskodawcy związanego z podatkiem od spadków i darowizn, należy wyraźnie podkreślić, że przedmiot opodatkowania tym podatkiem nie pokrywa się z zakresem opodatkowania podatkiem od dochodów z niezrealizowanych zysków.”

I to właśnie zdanie stało się czynnikiem decydującym o uchyleniu interpretacji przez sąd I instancji. 

Wojewódzki Sąd Administracyjny skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia i zobligował DKIS do oceny prawnej stanowiska wnioskodawcy w zakresie zastosowania wyłączenia przedmiotowego i akcentowanej przez podatnika kwestii "podwójnego opodatkowania".

Sprawa trafiła do NSA.

NSA stwierdził, że Dyrektor KIS nie może wydawać interpretacji indywidualnych w sposób lakoniczny

Obowiązek wydania interpretacji zawierających dostatecznie wyczerpujące uzasadnienie prawne wynika z art. 14c § 2 Ordynacji podatkowej. Natomiast DKIS, w omawianej interpretacji, jedynie przytoczył przepisy mające zastosowanie w przedmiotowej sprawie, zacytował wskazany przez podatnika stan faktyczny i wyjaśnił zasady opodatkowania Exit Tax.

NSA zwrócił uwagę na to, że w interpretacji zabrakło rzetelnego i spójnego wyjaśnienia, dlaczego organ uznał, że w przypadku darowizny akcji mają zastosowanie przepisy UPDOF, podczas gdy podatnik przedstawił szeroką argumentację potwierdzającą, że w przypadku, gdy dany przychód podlega przepisom UPSD, to przepisy o UPDOF nie mają zastosowania.

Końcowo, NSA wskazał w swoim uzasadnieniu, że organ podatkowy co prawda wyjaśnił "co" uważa za słuszne, ale w żaden sposób nie uzasadnił podatnikowi "dlaczego" tak uważa i jakie przepisy tłumaczą jego decyzję.

Organy podatkowe mają obowiązek działać zgodnie z przepisami prawa, a podatnicy powinni dochodzić swoich praw. Gdyby podatnik nie zaskarżył interpretacji indywidualnej, to prawdopodobnie zapłaciłby wysoki podatek. W tym przypadku DKIS naruszył przepisy prawa podatkowego, co mogło nieść negatywne konsekwencje dla podatnika. 

Bez znaczenia w sprawie pozostawał w ogóle fakt, że darowizna – przekazana synowi – zgłoszona w ciągu 6 miesięcy będzie podlegała zwolnieniu z podatku od spadków i darowizn.