Wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT bez konieczności informowania podatnika

Czas czytania: 3 minuty.

23 października 2023 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę (sygn. akt I FPS 3/23) dotyczącą kwestii niezwykle istotnej z punktu widzenia podatników podatku VAT. Uznał bowiem, że w niektórych przypadkach organ nie ma obowiązku informowania podatników w formie decyzji o pozbawieniu ich statusu czynnych podatników VAT, zaś wykreślenie z rejestru VAT przez urząd jest możliwe bez konieczności informowania podatnika. Fakt posiadania statusu czynnego podatnika VAT jest niezwykle istotny dla przedsiębiorców dokonujących czynności podlegających opodatkowaniu na terytorium Polski.

Jaka jest podstawa prawna dla wykreślenia podatnika z rejestru VAT?

Spór rozstrzygnięty w tej uchwale dotyczył tego, czy naczelnik urzędu skarbowego musi zawiadomić podatnika podatku VAT o wykreśleniu z rejestru czynnych podatników VAT w trybie art. 96 ust.9 pkt 5 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 96 ust. 9 ustawy o VAT naczelnik urzędu skarbowego wykreśla podatnika z rejestru jako podatnika VAT bez konieczności zawiadamiania o tym podatnika, jeżeli:

• podatnik nie istnieje lub
• mimo podjętych udokumentowanych prób nie ma możliwości skontaktowania się z podatnikiem albo jego pełnomocnikiem, lub
• dane podane w zgłoszeniu rejestracyjnym okażą się niezgodne z prawdą, lub
• podatnik albo jego pełnomocnik nie stawia się na wezwania naczelnika urzędu skarbowego, naczelnika urzędu celno-skarbowego, dyrektora izby administracji skarbowej lub Szefa Krajowej Administracji Skarbowej, lub
• posiadane informacje wskazują na prowadzenie przez podatnika działań z zamiarem wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi w rozumieniu art. 119zg pkt 9 Ordynacji podatkowej, lub
• wobec tego podatnika sąd orzekł, na podstawie odrębnych przepisów, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

Kiedy wykreślenie podatnika z rejestru VAT bez jego wiedzy jest możliwe? Dotychczasowe linie orzecznicze sądów administracyjnych.

Z przepisu art. 96 ust. 9 wynika, że naczelnik nie musi informować podatnika o wykreśleniu z rejestru. Niemniej jednak przez kilka lat istnienia przepisu pojawiły się orzeczenia sądów administracyjnych, które miały odmienny pogląd na czynność wykreślenia z urzędu.

Pierwszy z nich wskazywał, że wykreślenie z rejestru podatników podatku VAT jest czynnością materialno-techniczną i nie trzeba zawiadamiać o wykreśleniu podatnika. Podstawą do takiej oceny były argumenty wskazujące, że wykreślenie następuje jako efekt czynności sprawdzających, a te nie wymagają postępowania podatkowego czy też dowodowego. Linia ta była dominująca w orzecznictwie.

Jednocześnie istniała druga linia orzecznicza, która wskazywała, że wykreślenie z rejestru podatników VAT nie jest tylko czynnością materialno-techniczną, bo konsekwencje wykreślenia podatnika wpływają na jego prawa i obowiązki. Między innymi na możliwość odliczenia podatku VAT (przez podatnika, ale także przez jego kontrahentów). Argumentacja ta podkreślała konieczność wydania decyzji i doręczenia jej podatnikowi.

Oprócz tych dwóch linii orzeczniczych pojawiła się także trzecia, która wskazywała na fakt, że wykreślenie z rejestru jest czynnością materialno - techniczną, ale organ musi zawiadomić podatnika o wykreśleniu.

Dlaczego spór znalazł finał przed sądem? Na bazie sporu między podatnikiem a organem podatkowym, który wykreślił podatnika z rejestru bez wydania decyzji i poinformowania go o tym, pojawiła się konieczność rozpoznania zagadnienia prawnego, które zostało przedstawione składowi siedmiu sędziów w postanowieniu z dnia 2 czerwca 2023 (sygn. akt I FSK 78/20). Podstawą wykreślenia tego podatnika był art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, gdzie najpierw Szef Krajowej Administracji Skarbowej powiadomił naczelnika urzędu skarbowego o blokadzie rachunku bankowego, a następnie ten wykreślił podatnika z rejestru. Spór dotyczył kwestii, czy w tej sytuacji organ podatkowy jest zobowiązany wydać decyzję o wykreśleniu i musi poinformować spółkę o jej wykreśleniu z rejestru podatników VAT. Czy też nie ma takiego obowiązku i może poprzestać na dokonaniu w tym zakresie czynności materialno-technicznej.

Co na to NSA

NSA w uchwale z 23 października 2023 roku uznał, że wykreślenie podatnika z rejestru jest wykonaniem czynności materialno-technicznej i nie ma podstaw do informowania o tym podatnika w drodze decyzji. Dla podatnika oznacza to, że może zostać wykreślony z rejestru przez urząd nawet o tym nie wiedząc. Następstwa tego mogą być bardzo poważne.

Konsekwencje dla podatników – jak zmniejszyć ryzyko wykreślenia z rejestru podatników VAT

Uchwała ta jest niezwykle istotna z punktu widzenia wszystkich czynnych podatników VAT. NSA wskazuje, że pozbawienie statusu podatnika VAT jest tylko czynnością materialno – techniczną i może się odbyć bez wiedzy samego podatnika. Takie działanie organu może spowodować dalekosiężne, niekorzystne konsekwencje związane z prowadzeniem biznesu. Nie można również wykluczyć, że tezy powyższej uchwały będą stosowane także do innych przesłanek uzasadniających wykreślenie podatnika, jakie zostały określone w art. 96 ust.9 ustawy o VAT.

Aby zmniejszyć ryzyko wykreślenia z rejestru czynnych podatników VAT, warto zabezpieczyć się przed taką ewentualnością. Dział Doradztwa Podatkowego RSM przygotował narzędzia, które pomogą uchronić podatników przed wyżej wskazanym działaniem organu.