Prawne due diligence

Badanie due diligence – klucz do udanej transakcji M&A

Zmieniające się warunki rynkowe, chęć ekspansji w związku z rozwojem biznesu czy też przeciwnie – zamiar zakończenia prowadzenia działalności. Istnieje szereg powodów, dla których przedsiębiorcy podejmują decyzje o zawarciu transakcji polegającej na – odpowiednio – nabyciu nowego podmiotu lub też sprzedaży prowadzonego aktualnie przedsiębiorstwa.

Duża liczba czynników, o których należy w takiej sytuacji pamiętać, sprawia, że nawet najbardziej doświadczony inwestor może mieć trudność z odpowiednią oceną stanu przedsiębiorstwa. W tym celu – oprócz posłuchania, nierzadko decydującego, głosu intuicji – najpewniejszym rozwiązaniem jest odwołanie się do kryteriów obiektywnych, dotyczących nie tylko parametrów finansowych, ale również stanu prawnego samej spółki.

Jeśli chcesz mieć pewność, że wycena firmy zostanie przeprowadzona z dbałością o każdy szczegół, zdecyduj się na przeprowadzenie audytu zwanego fachowo badaniem due diligence.

Przedmiotowe badanie może przyjąć wiele form – zależnych od roli podmiotu w planowanej transakcji, jak również zakresu sprawdzanych czynników. W zależności od potrzeb przedsiębiorców, na rynku oferowane są przede wszystkim usługi obejmujące finansowe, podatkowe lub prawne due diligence.

Due diligence a powodzenie transakcji

Transakcje nabycia lub sprzedaży firmy (przedsiębiorstwa) określane są powszechnie – zgodnie z definicją zaczerpniętą z j. angielskiego – transakcjami typu M&A (Mergers and Acquisitions). Możemy jednak spotkać się również z użyciem spolszczonej nazwy, czyli z transakcjami fuzji i przejęć.

Aby mieć pewność, że transakcja M&A przeprowadzana jest bezpiecznie, potencjalnym nabywcom musi zależeć na rzetelnym zapoznaniu się ze stanem nabywanego przedsiębiorstwa (tzw. targetu). Zdobycie takich danych przekłada się na powzięcie informacji na temat potencjalnych ryzyk dotyczących funkcjonowania przejmowanego podmiotu – w tym, w szczególności, zgodności prowadzonej działalności z przepisami prawa i ewentualnych prawnych ograniczeń związanych z przeprowadzeniem potencjalnej transakcji.

Z drugiej strony, stosowny przegląd prawny zbywanego przedsiębiorstwa jest operacją pożądaną z punktu widzenia potencjalnego sprzedającego, który, dzięki pozyskanym w ten sposób informacjom, należycie przygotuje się do planowanej transakcji. Przedsiębiorca taki w szczególności zyska szansę na ewentualną, poprzedzającą proces sprzedaży korektę stwierdzonych nieprawidłowości, jak również będzie mógł stosownie określić wartość podmiotu oraz przygotować właściwą strategię negocjacyjną, uwzględniającą stan prowadzonego przedsiębiorstwa.

Na marginesie wskazać należy jeszcze, iż planowana transakcja nie zawsze zakłada całkowite zbycie targetu. Nierzadko zdarza się, iż jego właściciele, w poszukiwaniu nowych źródeł finansowania, kierują swoją uwagę ku inwestorowi, który jest podmiotem zewnętrznym, zainteresowanym nabyciem jedynie części przedsiębiorstwa (lub przystąpieniem do niego celem wspólnego prowadzenia działalności). Nie ma wątpliwości, iż także tego typu transakcje wymagają od potencjalnych stron właściwego zapoznania się z aktualnym stanem przedsiębiorstwa.

Do realizacji tych celów, dotyczących rzetelnego zapoznania się ze stanem podmiotu gospodarczego będącego przedmiotem planowanej transakcji, służy właśnie badanie due diligence. Z uwagi na możliwość (oraz, nierzadko, konieczność) przeprowadzenia przedmiotowego badania na różnych płaszczyznach działalności targetu, jak już wskazano powyżej, wyróżnić należy m.in. finansowe, podatkowe oraz prawne due diligence.

Czym jest due diligence?

Ujmując tę kwestię możliwie jak najprościej, due diligence w transakcjach fuzji i przejęć należy rozumieć jako proces badania określonego podmiotu pod kątem planowanej transakcji. W przypadku prawnego due diligence mówimy zatem o badaniu danego podmiotu pod kątem zgodności prowadzonej przez niego działalności z obowiązującymi przepisami prawa.

Z uwagi na podmiot zlecający przeprowadzenie due diligence, wyróżnić należy:

• badanie przeprowadzane na zlecenie potencjalnego sprzedającego (vendor due diligence – VDD)
• badanie przeprowadzane na zlecenie potencjalnego kupującego (buyer due diligence – BDD).

Zakres prawnego due diligence

Jednoznaczne określenie zakresu badania niezbędnego do sprawnego oraz skutecznego przeprowadzenia transakcji nie jest niestety proste. Odpowiednio przeprowadzone due diligence powinno mieć bowiem charakter zindywidualizowany, zależny od specyfiki działalności prowadzonej przez dany podmiot. Dodatkowo, nie bez znaczenia są również preferencje stron potencjalnej transakcji, z których każda może być zainteresowana przeprowadzeniem due diligence jedynie w określonym zakresie (lub też bardziej szczegółową oceną wybranych zagadnień).

Zespół Corporate Advisory RSM Poland świadczy na rzecz Klientów kompleksowe usługi z zakresu prawnego due diligence – dedykowane zarówno potencjalnym sprzedawcom, jak i nabywcom przedsiębiorstw, obejmujące audyt prawny w ustalonym z Klientem zakresie.

Mając, jednakże, na uwadze, że targetem jest najczęściej podmiot prowadzący działalność w formie spółki prawa handlowego – w szczególności w formie spółki kapitałowej (tj. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, prostej spółki akcyjnej lub spółki akcyjnej) – jednym z podstawowych zagadnień badanych w trakcie prawnego due diligence przez RSM Poland są tzw. sprawy korporacyjne, dotyczące zgodności sposobu funkcjonowania spółki z przepisami kodeksu spółek handlowych.

Badanie prowadzone jest przede wszystkim pod kątem weryfikacji:

• należytej reprezentacji spółki przy rozporządzaniu prawami lub zaciąganiu zobowiązań, jak również należytego prowadzenia jej dokumentacji wewnętrznej,
• właściwego wniesienia wkładów przez wspólników (akcjonariuszy) oraz odpowiedniej rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym wszelkich zmian dotyczących targetu (spółki) – w tym również zmian dot. struktury własnościowej oraz składu organów.

Kwestie te mają kluczowe znaczenie dla organizacji działalności targetu, wobec czego stanowią swego rodzaju punkt wyjścia dla dalszej oceny prawidłowości jego funkcjonowania.

Ponadto, najczęstszym przedmiotem due diligence prowadzonego przez zespół RSM Poland są zagadnienia z zakresu:

• prawa rzeczowego, ze szczególnym uwzględnieniem analizy stanu prawnego nieruchomości wchodzących w skład przedsiębiorstwa,
• prawa pracy,
• umów handlowych (w tym umów z podmiotami powiązanymi),
• prawa własności intelektualnej,
• prawa administracyjnego (ze szczególnym uwzględnieniem udzielonych pozwoleń, licencji oraz koncesji),
• postępowań sądowych oraz egzekucyjnych prowadzonych z udziałem targetu (pod kątem ich wpływu na funkcjonowanie sprzedawanego podmiotu),

przy czym powyższa lista stanowi tylko przykład najistotniejszych zagadnień związanych z funkcjonowaniem na rynku. Przedsiębiorca powinien zawsze pamiętać przede wszystkim o tym, że efektywne określenie zakresu badania powinno każdorazowo uwzględniać indywidualne uwarunkowania danego podmiotu.

Odpowiednie określenie zakresu due diligence może mieć niebagatelne znaczenie dla samej transakcji. Z jednej strony zbyt pobieżne badanie rodzi ryzyko braku należytego zapoznania się z funkcjonowaniem targetu i – w związku z tym – może powodować nieufność nabywcy (czego skutkiem będzie częstokroć konieczność udzielenia szeregu dodatkowych zapewnień ze strony sprzedającego oraz obwarowanie umowy znaczną liczbą zastrzeżeń dotyczących zapłaty całości lub części ustalonej ceny sprzedaży). Z drugiej jednak strony, określenie zakresu due diligence w sposób nazbyt szczegółowy może okazać się nadmiernie problematyczne i w konsekwencji utrudnić sprawne przeprowadzenie całego procesu – a nawet odstraszyć strony przed zawarciem transakcji. 

Dlaczego warto zdecydować się na audyt prawny z RSM Poland?

Należyte przeprowadzenie due diligence wymaga nie tylko odpowiedniej wiedzy, ale również doświadczenia i należytego zaplanowania całego procesu. Decydując się na powierzenie due diligence RSM Poland, wybierają Państwo:

• współpracę z zespołem specjalistów posiadających bogate doświadczenia z zakresu kompleksowej obsługi podmiotów gospodarczych, stale podnoszących swoje kwalifikacje oraz podążających za zmieniającymi się trendami rynkowymi;
• pełne zaangażowanie naszych ekspertów w prowadzony projekt;
• obsługę dostosowaną do Państwa indywidualnych potrzeb oraz współpracę opartą na wzajemnym zrozumieniu i zaufaniu;
• nowoczesny sposób komunikacji, zapewniający płynną oraz dogodną dla wszystkich stron wymianę informacji;
• możliwość współpracy również z innym działami RSM Poland w celu równoległego przeprowadzenia finansowego i podatkowego due diligence, a w razie potrzeby – świadczenia usług polegających na poszukiwaniu inwestorów, jak również pomocy na etapie wykonawczym transakcji;
• możliwość współpracy z podmiotem zrzeszonym w grupie RSM – jednej z wiodących grup doradczych na świecie.

Przebieg due diligence

Mając na uwadze, iż due diligence służy badaniu określonego, konkretnego podmiotu, zespół RSM Poland w trakcie tego procesu opiera się na analizie danych dotyczących funkcjonowania firmy. Zazwyczaj, bez względu na rodzaj due diligence (VDD lub BDD), dane pochodzą z dokumentów oraz wyjaśnień przedstawionych przez target.

W pierwszej kolejności przygotowujemy każdorazowo listę dokumentów oraz wyjaśnień niezbędnych do przeprowadzenia badania. Następnie, po ich otrzymaniu, zespół przeprowadzający due diligence przystępuje do ich merytorycznej analizy. Na tym etapie, w zależności od poczynionych pomiędzy stronami ustaleń, pojawić się mogą dodatkowe pytania oraz prośby o przedstawienie dalszych dokumentów. Ponadto, otrzymane dokumenty oraz wyjaśnienia weryfikowane są z informacjami widniejącymi w publicznie dostępnych rejestrach (takich jak Krajowy Rejestr Sądowy, Księgi Wieczyste, rejestry znaków towarowych oraz wzorów przemysłowych prowadzone przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej oraz Urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej – EUIPO).

Nierzadko pomocne jest również zapoznanie się z aktami rejestrowymi dotyczącymi spółki będącej przedmiotem potencjalnej transakcji. Tego typu kroki podejmowane są przez zespół RSM Poland w szczególności w przypadku trudności z pozyskaniem określonych informacji bezpośrednio od badanego podmiotu.

W tym miejscu wskazać należy, iż, w dobie informatyzacji, celem efektywnej wymiany informacji praktycznym rozwiązaniem jest tworzenie określonej platformy typu VDR (Virtual Data Room), dzięki której przedstawiciele zbywanego podmiotu zapewniają prowadzącemu due diligence zespołowi RSM Poland dostęp do wymaganych dokumentów oraz informacji.

Końcowym efektem przeprowadzonej analizy jest stosowny raport, którego zakres oraz sposób redakcji zależy od ustaleń poczynionych z Klientem. W praktyce rozwiązaniem najczęściej stosowanym przez RSM Poland jest przygotowanie kompleksowego raportu obejmującego praktyczne oraz przejrzyste ujęcie wyników badania, zawierającego zarówno elementy opisowe, jak i punktowe wyróżnienie najistotniejszych zagadnień.

Tego typu forma przekazania informacji jest rekomendowana najczęściej ze względów praktycznych, choć – w zależności od okoliczności lub indywidualnych preferencji Klienta – jesteśmy gotowi sporządzić raport zarówno o charakterze wyłącznie opisowym, jak również punktowym, w którym wskażemy jedynie najważniejsze ryzyka stwierdzone w toku badania (będzie to tzw. raport red flag).

Nasza oferta prawnego due diligence

Mając na uwadze cel przeprowadzenia prawnego due diligence, jesteśmy gotowi do przygotowania oferty dostosowanej do Państwa indywidualnych potrzeb – zarówno w przypadku planowanego zbycia (VDD) lub nabycia (BDD) targetu.

Zakres badania i rodzaj raportu (jak również sposób naliczenia wynagrodzenia za świadczone usługi) jest każdorazowo omawiany z Klientem. Naszym celem jest bowiem poznanie Państwa oczekiwań oraz – w razie potrzeby – zaproponowanie rozwiązań optymalnych pod kątem planowanej transakcji, które umożliwią efektywne przeprowadzenie całego procesu.