MSSF/IFRS 16 – o nowym standardzie słów parę. Leasing zwrotny (część 10)

Piotr STASZKIEWICZ
Audit Partner w RSM Poland

Ostatnio wspomnieliśmy o modyfikacjach umów leasingowych. Kolejną kwestią wymagającą poruszenia i występującą w gospodarczej rzeczywistości jest leasing zwrotny. Bardzo często dochodzi do sytuacji, w której jednostki w pierwszej kolejności dokonują nabycia danego aktywa trwałego (budynek, specjalistyczne urządzenie, czy też maszyna służąca do produkcji wyrobów), ale z powodu braku środków finansowych lub poczynionych optymalizacji w zakresie finansowania swoich inwestycji jednostki postanawiają dane aktywa sprzedać, by następnie „wziąć” je w leasing.

Kontrakt z leasingodawcą (podmiot C) służy rozłożeniu opłat w czasie. Leasingodawca nabywa od przyszłego leasingobiorcy (podmiot B) dane aktywo, a następnie leasingobiorca korzysta z prawa do używania składnika aktywów. Sprzedaż przez leasingobiorcę (B) aktywa do swojego późniejszego leasingodawcy (C) ma na calu odzyskanie płynności finansowej (pokrycie wydatków związanych z nabyciem danego aktywa od producenta (podmiot A).

Można by powiedzieć, że jest to normalna sprawa i generalnie nie ma w tym nic dziwnego, również w aspekcie rozwiązań księgowych. Nic bardziej mylnego.

Po pierwsze, sprzedaż aktywa przez przyszłego leasingobiorcę (B) do swojego późniejszego leasingodawcy (C) należy rozpatrywać przez pryzmat postanowień MSSF 15. Koniecznie trzeba mieć na uwadze, że w razie niespełnienia postanowień MSSF 15 co do rozpoznawania przychodów, a więc w sytuacji, gdy nie dochodzi do spełnienia zobowiązań do wykonania świadczenia poprzez przekazanie przyrzeczonego dobra (lub usługi), dane aktywo jest rozpoznawane przez podmiot B jako środek trwały, nabyty od podmiotu A. Z drugiej strony księgowane są zobowiązania wobec C, gdyż C zapłaciło do B za hipotetyczne nabycie aktywa. Hipotetyczne, gdyż nie zostały spełnione warunki MSSF 15.

Z kolei, gdy na gruncie regulacji MSSF 15 dochodzi do rozpoznania przychodów w wyniku transakcji pomiędzy B a C, to podpisany kontrakt leasingowy powoduje wykazanie przez podmiot B prawa do używania składnika aktywów. W idealnym rozwiązaniu nabyte przez podmiot B aktywo za daną kwotę, np. 100j. jest od razu (bez kosztów amortyzacji) zbywane za 100j. (przy założeniu, że taka jest wartość godziwa), a następnie „wzięte” w leasing i wycenione wg wartości zdyskontowanych przyszłych płatności. Niestety, w rzeczywistości wartość transakcji do podmiotu C następuje po wartości innej niż godziwa, a i wartość netto aktywa w podmiocie B w chwili zbycia do C odbiega od wartości godziwej i wartości transakcji.

W takim wypadku MSSF 16 proponuje następujące rozwiązanie w kilku krokach:

1. ustalenie, czy nastąpiła sprzedaż (kryteria MSSF 15);
2. wyeliminowanie aktywa z bilansu zbywcy, jeśli nastąpiła sprzedaż w myśl MSSF 15;
3. ujęcie leasingu zwrotnego jak każdego normalnego kontraktu leasingowego, czyli ujęcie w bilansie leasingobiorcy prawa do użytkowania składnika aktywów oraz zobowiązań leasingowych,
4. uwzględnienie różnic pomiędzy wartością godziwą a ceną sprzedaży:
   • w wypadku, gdy płatność (cena sprzedaży) jest niższa niż wartość godziwa, to różnicę tę rozpoznaje się jako przedpłaty leasingowe;
   • w wypadku, gdy płatności (cena sprzedaży) są wyższe niż wartość godziwa, to różnicę tę rozpoznaje się jako dodatkowe źródło finansowania przez leasingodawcę.

Co ciekawe, wartość prawa do użytkowania składnika aktywów liczy się jako iloczyn proporcji ceny księgowej zbytego aktywa do wartości godziwej (1) oraz obliczonej wartości zobowiązań leasingowych (2)

Leasing zwrotny – przykład 

Jednostka A zbyła jednostce B budynek o wartości księgowej 250j. za 500j. Ustalona cena godziwa wyniosła 450j. A podpisała z B kontrakt na korzystanie z budynku na 18 lat w zamian za opłaty po 30j. rocznie. Załóżmy stopę dyskontową na poziomie 4,5%. Należy zaksięgować te zdarzenia gospodarcze w obu podmiotach.

Przy założeniu, że doszło do sprzedaży, w myśl MSSF 15 obliczamy niezbędne składowe:

• różnica pomiędzy wartością godziwą a księgową netto: 450j. – 250j. = 200j.;
• wartość zobowiązań: 540j.; po uwzględnieniu dyskonta: 364j.
• wartość transakcji: 500j; nadwyżka nad wartością godziwą: 50j.
• wartość dodatkowego zobowiązania z tytułu finansowania leasingobiorcy: 50j.
• wartość prawa do użytkowania (PdU) składników aktywów to proporcja: wartości netto do wartości godziwej, czyli 0,56 pomnożona przez wartość zobowiązań z tytułu leasingu o wartości 314j. (a więc wszystkich zobowiązań zdyskontowanych (364j.) pomniejszonych o zobowiązania z tytułu dodatkowego finansowania w kwocie 50j.) = 0,56*314 = 174j.

Następnie możemy wprowadzić pierwsze księgowania w księgach podmiotu A:

Oraz pierwsze księgowania w księgach podmiotu B:

Tym samym, doszliśmy do momentu, w którym nie sposób nie wspomnieć o ujmowaniu leasingu także u finansującego. Leasing u wynajmującego w niewielkim stopniu jest zmodyfikowany postanowieniami MSSF 16 w porównaniu do MSR 17. Leasingodawca nadal rozpoznaje składnik aktywów albo jako własny środek trwały (leasing operacyjny), albo jako odrębną pozycję bilansu zwaną inwestycją leasingową netto. W powyższym przykładzie leasingodawca zaksięgował (założyliśmy, że doszło do sprzedaży - w myśl MSSF 15) po stronie aktywów nabyty budynek o wartości godziwej 450j. Jednakże zapłata wyniosła 500j. Tym samym leasingodawca wykazuje 50j. jako źródło finansowania (udzielona pożyczka leasingobiorcy).

Podsumowanie

W kilku ostatnich artykułach staraliśmy się przeprowadzić Państwa przez zagadnienia MSSF 16. Zdajemy sobie sprawę, że cykl artykułów poświęconych leasingowi wg MSSF 16 mógł nie wyczerpać tematyki leasingu i wielu innych zdarzeń występujących w gospodarczej rzeczywistości (jak np. subleasing czy przejęcie leasingu w wyniku połączenia). Dlatego w razie pytań, chęci omówienia innych przypadków czy poszerzenia zakresu przedstawionego na blogu serdecznie zapraszamy do kontaktu.