Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej ponownie wypowiedział się na temat stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej

Czas czytania: 5 minut.

Karolina BARTKOWIAK
Tax Supervisor w RSM Poland
 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej również: TSUE lub Trybunał) wydał 7 kwietnia 2022 r. wyrok w sprawie rumuńskiej spółki Berlin Chemie A. Menarini SRL przy udziale niemieckiej spółki-matki Berlin Chemie AG (sygn. C-333/20), który to wyrok może mieć spore znaczenie dla prawidłowego rozumienia pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej na gruncie podatku od towarów i usług (ang. FE – fixed establishment).

Rozstrzygnięcie TSUE w sprawie C 333/20

Stan faktyczny w tej sprawie dotyczył spółki rumuńskiej z siedzibą w Bukareszcie, której główną działalność stanowi doradztwo w zakresie public relations i komunikacji.

Wyłącznym odbiorcą usług tejże spółki była powiązana z nią niemiecka spółka Berlin Chemie AG. Jedynym udziałowcem spółki rumuńskiej była zaś spółka Berlin Chemie/Menarini Pharma GmbH z siedzibą w Niemczech, której 95% udziałów należało z kolei do Berlin Chemie AG.

Powyższe powiązania powodują, że pomiędzy dostawcą usług (Berlin Chemie A. Menarini SRL) a odbiorcą usług (Berlin Chemie AG) istniał niewątpliwie pewien rodzaj zależności.

Prowadząc działalność na rzecz spółki niemieckiej, spółka rumuńska nie doliczała do ceny usług VAT, wychodząc z założenia, że świadczy je na rzecz podmiotu mającego siedzibę poza Rumunią (w Niemczech). Rozliczenie odbywało się zatem na zasadzie odwrotnego obciążenia (reverse charge), w cenie netto, z obowiązkiem rozliczenia podatku przez nabywcę (w Niemczech).

Rumuńskie organy podatkowe uznały jednak, że spółka niemiecka (odbiorca/nabywca usługi) ma w Rumunii stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej. Miało tak być z uwagi na posiadanie do własnej dyspozycji personelu oraz zaplecza technicznego spółki rumuńskiej.

W takiej konstelacji spółka rumuńska świadczyłaby usługi na rzecz stałego miejsca prowadzenia działalności niemieckiej spółki w tym samym kraju (w Rumunii), co powodowałoby obowiązek doliczenia do ceny netto rumuńskiego podatku VAT.

Czym jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej na gruncie VAT?

W tym miejscu warto przypomnieć, czym jest stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Zgodnie z orzecznictwem TSUE, stałym miejscem prowadzenia działalności gospodarczej jest dowolne miejsce, inne niż miejsce siedziby działalności gospodarczej, które charakteryzuje się wystarczającą stałością oraz odpowiednią strukturą w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych na własne potrzeby rzeczonego stałego miejsca prowadzenia działalności.

Koncepcja ta zakłada po prostu, że w państwie innym, niż państwo siedziby danego podatnika, może istnieć stała placówka, zdolna zarówno do korzystania z usług obcych dla własnych celów, jak i wytwarzania określonej wartości dodanej. Taka sytuacja może zaś powodować, że konsumpcję określonych towarów lub usług powinno się opodatkować w państwie istnienia takiej stałej placówki, a nie w państwie siedziby podatnika. W ostatnich kilku latach pojawiły się jednak poważne wątpliwości, czy taką stałą placówką może być czyjaś spółka zależna (a więc zasadniczo zupełnie odrębny podmiot i podatnik).

Stałe miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w państwie członkowskim

W tym kontekście w analizowanym wyroku z 7 kwietnia 2022 r. Trybunał ponownie podkreślił, że istnienia na terytorium państwa członkowskiego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej spółki mającej siedzibę w innym państwie członkowskim nie można wywieść wyłącznie z tego faktu, że spółka ta posiada w tym państwie członkowskim spółkę zależną (zob. podobnie wyrok z dnia 7 maja 2020 r., Dong Yang Electronics, C 547/18, EU:C:2020:350, pkt 33).

Ponadto TSUE zwrócił uwagę, że przesłankę istnienia zaplecza personalnego i technicznego, które charakteryzuje się wystarczającą stałością, należy oceniać w kontekście rzeczywistości gospodarczej i handlowej.

O ile posiadanie własnego zaplecza personalnego i technicznego nie jest obowiązkowe, o tyle konieczne jest jednak, aby podatnik był uprawniony do dysponowania tym zapleczem personalnym i technicznym w taki sam sposób, jak gdyby było ono jego własnym zapleczem – na przykład na podstawie umów o świadczenie usług lub najmu, na mocy których owo zaplecze pozostawałoby do dyspozycji podatnika i które to umowy nie podlegałyby rozwiązaniu w krótkim czasie.

Co więcej TSUE zasygnalizował, że stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej podatnika charakteryzuje wystarczająca stałość oraz odpowiednia struktura w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych na własne potrzeby tego stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. I właśnie ta przesłanka (tj. możliwość odbioru i wykorzystywania przez stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej usług świadczonych na jego własne potrzeby) może mieć znaczenie dla kierunku orzeczniczego polskich sądów oraz organów podatkowych, które dotychczas rzadko koncentrowały się na tej okoliczności.

Zauważono przy tym, że zaplecze personalne i techniczne powinno być wystarczające do odbioru usług świadczonych przez inny podmiot, albowiem jedno i to samo zaplecze nie może świadczyć usług dla samego siebie.

Znaczenie orzeczenia TSUE dla podatników

W tej konkretnej sprawie TSUE uznał, że w przedstawionym stanie faktycznym spółka niemiecka nie posiada w Rumunii stałego miejsca prowadzenia działalności, ponieważ nie miała w tym państwie członkowskim zależnej od siebie struktury pozwalającej jej na odbiór przez spółkę rumuńską usług w tym państwie i wykorzystywanie ich do celów prowadzonej działalności gospodarczej.

Wyrok TSUE i rozważania w nim zawarte mogą zatem wzmocnić argumentację podatników w sporach z polskimi organami podatkowymi, które coraz częściej kwalifikują określone stany faktyczne jako przejaw powstania na terytorium Polski stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej zagranicznych podmiotów.

Trzeba przy tym zwrócić uwagę, że problem ten ma istotne znaczenie praktyczne, albowiem rzutuje on nie tylko na sytuację prawnopodatkową podmiotów zagranicznych, ale również – a może przede wszystkim – na prawidłowość rozliczeń podmiotów, które z nimi kooperują. Jeśli bowiem podmiot zagraniczny nie ma w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności, to miejscem opodatkowania świadczenia usług będzie kraj siedziby usługobiorcy. Z kolei świadczenie usług na rzecz położonego w Polsce stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej powoduje, że transakcja ta powinna być opodatkowana podatkiem VAT w Polsce.

W przypadku, gdyby chcieli Państwo skorzystać z indywidualnej porady w zakresie ryzyka powstania FE na terytorium Polski – zapraszamy do kontaktu.