Audytor wewnętrzny – czyli kto?

W artykule odpowiadamy na pytania:

• Czym zajmuje się audytor wewnętrzny?
• Jakie czynności obejmuje audyt wewnętrzny organizacji?
• W jaki sposób Globalne Standardy Audytu Wewnętrznego definiują usługi zapewniające i usługi konsultacyjne?

W dzisiejszym świecie działające międzynarodowo organizacje stawiają czoła wielu wyzwaniom, które wynikają z dynamicznych zmian zachodzących w ich otoczeniu, rosnącej złożoności procesów oraz różnorodności interesariuszy. W takim kontekście kluczowe staje się nie tylko efektywne kierowanie rozwojem prowadzonego biznesu, ale również tworzenie odpowiednich struktur i procesów, które umożliwiają realizację celów organizacyjnych oraz skuteczne zarządzanie ryzykiem. Najlepsze wyniki na tym polu uzyskują firmy, które decydują się na skorzystanie z pomocy doświadczonego audytora wewnętrznego. Dlaczego? I na czym polega właściwie praca takiego specjalisty?

Jak wskazuje Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) w dokumencie "Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej", przedsiębiorstwa powinny stosować dobre praktyki ładu korporacyjnego wynikające z "Zasad ładu korporacyjnego G20/OECD".

Zasady te kładą duży nacisk na odpowiedzialne i transparentne zarządzanie organizacją. Dobre praktyki ładu korporacyjnego są kluczowe do tego, aby podmiot mógł cieszyć się zaufaniem inwestorów i innych interesariuszy, a także niezbędne do utrzymania stabilności i efektywności działań podejmowanych przez przedsiębiorstwo.

Zadaniem zarządu jest zatem nie tylko opracowanie strategii rozwoju przedsiębiorstwa, ale również skuteczne monitorowanie jego działalności oraz zadbanie o to, aby podejmowane decyzje były zgodne z interesami wszystkich interesariuszy.

W tym przypadku szczególną rolę w organizacji odgrywa niezależny audyt wewnętrzny oraz systemy kontroli wdrażane w ramach właściwego zarządzania ryzykiem. Są one bowiem niezbędne do identyfikacji i minimalizacji potencjalnych zagrożeń, zarówno finansowych, jak i operacyjnych. Nie chodzi tu zresztą wyłącznie o podejmowanie stosownych działań incydentalnie, przed dokonaniem istotnych zmian lub decyzji biznesowych – regularne wizyty biegłych rewidentów i specjalistów świadczących usługi zapewniające (ang. assurance) przestrzeganie międzynarodowego i lokalnego prawa oraz utrzymywanie odpowiednich standardów są też przede wszystkim kluczowe dla uniknięcia sankcji prawnych oraz uszczerbku na reputacji. 

W kontekście postępującej globalizacji i rosnącej złożoności rynków, stosowanie dobrych praktyk i zasad wskazanych przez OECD staje się w wielu branżach coraz bardziej istotne dla utrzymania konkurencyjności i wywiązania się z zaleceń dotyczących zrównoważonego rozwoju przedsiębiorstw¹.

Skuteczne zarządzanie ryzykiem wspomagane przez audyt wewnętrzny

System kontroli wewnętrznej stanowi nieodłączny element każdej jednostki, pozwalając jej na sprawną realizację celów oraz nieustanne i skuteczne funkcjonowanie².

Zgodnie z modelem trzech linii, skuteczne zarządzanie ryzykiem wymaga, aby organ nadzorczy, który reprezentuje interesy wszystkich zainteresowanych stron, miał pełen wgląd w działania podejmowane przez kierownictwo. Tylko w ten sposób można być pewnym, że decyzje są podejmowane z uwzględnieniem różnych perspektyw i potencjalnych zagrożeń. Współpraca między organem nadzorczym i kierownictwem jest kluczowa, ponieważ działając wspólnie mają możliwość wspierania innowacji oraz ciągłego doskonalenie procesów.

Audyt wewnętrzny odgrywa w tym kontekście ważną rolę. Niezależna i obiektywna ocena funkcjonowania systemu kontroli pozwala firmie audytorskiej na dostarczenie organom nadzorczym cennych informacji o mocnych i słabych stronach organizacji. Rekomendacje audytorów mogą przyczynić się do poprawy nie tylko efektywności operacyjnej spółki, ale także do zwiększenia transparentności działań oraz do zdobycia zaufania interesariuszy.

Zgodne z modelem trzech linii, usługi świadczone przez audytorów wewnętrznych pozwalają m.in. na:

• przekazanie zainteresowanym stronom niezależnego i obiektywnego zapewnienia,
• doradzanie podmiotom w zakresie adekwatności i skuteczności wdrożonych procesów ładu organizacyjnego i zarządzania ryzykiem (w tym procedur kontroli wewnętrznej)³.

Rodzaje audytu wewnętrznego: jak specjalista ocenia system zarządzania?

Usługi zapewniające

Globalne Standardy Audytu Wewnętrznego definiują usługi zapewniające jako usługi dokonywane w celu dostarczenia zapewnienia⁴. Chodzi więc w nich przede wszystkim o kontrolę procesów i procedur w celu potwierdzenia ich wdrożenia i efektywności, a także określenia, czy są one odpowiednią odpowiedzią na zidentyfikowane ryzyka.

Co istotne, organizacje mogą uzyskać dwa rodzaje zapewnienia – zapewnienie ograniczone lub wystarczające – w zależności od ustalonego zakresu usług.

Usługi doradcze

Usługi doradcze (inaczej: usługi konsultacyjne) zostały przez Standardy określone jako usługi polegające nie na podejmowaniu konkretnych działań, a wyłącznie na udzielaniu stosownych porad⁵. W ich zakresie mieszczą się więc przede wszystkim usługi śledcze, szkolenia oraz ocena opracowanych lub wdrożonych regulacji, procesów czy systemów.

Jak usługi, które świadczy audytor wewnętrzny, wpływają pozytywnie na ład korporacyjny?

W ramach świadczonych usług audytor wewnętrzny koncentruje się na analizie ryzyk oraz na obowiązujących w organizacji odpowiedziach na te ryzyka. Celem audytu wewnętrznego jest przy tym nie tylko ocena zgodności z przepisami i procedurami, ale także identyfikacja obszarów do poprawy, które mogą przyczynić się do osiągnięcia celów strategicznych oraz utrzymania wartości organizacji.

Audyt wewnętrzny pozwala tym samym nie tylko usprawniać oraz poprawiać aktualnie obowiązujące w organizacji procesy, ale też z większą świadomością wyznaczać nowe cele strategiczne i nadzorować ich realizację. Co ważne, tego typu analizy są też pomocne przy wdrażaniu rozwiązań z zakresu ESG i społecznej odpowiedzialności biznesu, a więc mogą znacząco wpływać na reputację jednostki i zaufanie do niej.

W obliczu rosnącej złożoności procedur oraz przepisów i niepewności powodowanej dynamicznymi zmianami zachodzącymi na międzynarodowych rynkach, warto, aby organizacje inwestowały w rozwój efektywnych struktur zarządzania oraz procesów, które umożliwiają podejmowanie optymalnych decyzji, właściwe zarządzanie ryzykiem, a także wspieranie innowacji. Współpraca między wszystkimi interesariuszami, wzmocniona niezależnym audytem wewnętrznym, jest kluczowa dla osiągnięcia sukcesu w aktualnym, wymagającym środowisku biznesowym.

¹OECD (2024), Wytyczne OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych dotyczące odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej, OECD Publishing, Paris, https://doi.org/10.1787/9fe6d8dc-pl, s.18.

²Agnieszka Skoczylas-Tworek, Monitorowanie systemu kontroli wewnętrznej organizacji na podstawie modelu COSO III w: Studia Ekonomiczne, 2013, s. 371-382.

³The Institute of Internal Auditors (2020), Wprowadzony przez IIA model trzech linii.

⁴The Institute of Internal Auditors (2024), Globalne Standardy Audytu Wewnętrznego, s. 13.

⁵The Institute of Internal Auditors (2024), Globalne Standardy Audytu Wewnętrznego, s. 13.