Czym są podmioty powiązane i jak je rozróżniać przy sporządzaniu dokumentacji cen transferowych?

Czas czytania: 3 minuty.

Jak brzmi polska definicja podmiotów powiązanych? Zgodnie z art. 11a ust. 1 pkt. 4 UPDOP, z podmiotami powiązanymi mamy do czynienia wtedy, kiedy jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na inny. Co to jednak znaczy? Chodzi o powiązania kapitałowe? A może o powiązania osobowe? I czym właściwie jest ten „znaczący wpływ”?

Przepisy o cenach transferowych definiując podmioty powiązane wyróżniają zasadniczo trzy kategorie wywierania znaczącego wpływu:

• poprzez powiązania właścicielskie, zarządcze lub kontrolne; 
• poprzez faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych;
• poprzez powiązania rodzinne.

Powiązania właścicielskie, zarządcze lub kontrolne

Powiązania pomiędzy podmiotami są właścicielskie, zarządcze lub kontrolne jeśli jeden z podmiotów ma w drugim co najmniej 25%:

1. Udziałów w kapitale 
   Z powiązaniem bezpośrednim będziemy mieli do czynienia, w sytuacji, gdy np. podmiot ‘A’ będzie posiadał bezpośrednio co najmniej 25% udziałów w kapitale podmiotu ‘B’. Natomiast w przypadku, w którym np. podmiot ‘A’ posiada 25% udziałów w kapitale podmiotu ‘B’ i jednocześnie 50% udziałów w kapitale podmiotu ‘C’, występuje powiązanie pośrednie pomiędzy ‘B’ i ‘C’ (poprzez podmiot ‘A’). Tego typu powiązania kapitałowe to jeden z najczęstszych rodzajów powiązań.
    
2. Praw głosu w organach kontrolnych stanowiących lub zarządzających 
   W praktyce oznacza to najczęściej obecność w strukturach podmiotów członków zarządu lub członków rad nadzorczych, którzy zasiadają w co najmniej dwóch różnych spółkach.
    
3. Udziałów lub praw do udziału w zyskach, stratach, lub majątku, lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych 
   Należy pamiętać, że udział w zyskach może być określony na przykład z racji sprawowania danej funkcji w podmiocie lub z uwagi na udział przysługujący wspólnikowi.
    

Faktyczna zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych

W polskich przepisach kategoryzujących podmioty powiązane brakuje precyzyjnej definicji pozwalającej zrozumieć czym jest „faktyczna zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych”. Ale wydaje się, że ustawodawcy nie chodzi tu jedynie o osoby, które posiadają formalno-prawne umocowanie do reprezentowania spółki czy też osoby zasiadające w organach kontrolnych (taką sytuację definiuje też odrębny przepis omówiony powyżej). 

Stanowisko to potwierdza np. interpretacja indywidualna z 20 września 2022 r. o sygnaturze 0111-KDIB1-1.4010.445.2022.3.AND, w której stwierdzono, że „faktyczna zdolność oznacza możliwość wpływania na kluczowe decyzje gospodarcze zarówno poprzez sprawowanie formalnych funkcji w Radzie Nadzorczej (np. poprzez bycie faktycznym członkiem Rady Nadzorczej), jak również rzeczywistą możliwość takiego wpływu bez formalnego umocowania”. Takie rozumienie tego przepisu wskazano również w uzasadnieniu do wprowadzanych regulacji w tym zakresie, gdzie celem ustawodawcy było umożliwienie organom podatkowym weryfikacji rynkowości takich transakcji, które wynikały z decyzji podjętych przez osoby bez formalnego umocowania w organach stanowiących lub kontrolnych.

Można więc uznać, że np. dyrektor zarządzający, który podejmuje kluczowe decyzje gospodarcze związane np. z negocjacją warunków handlowych z głównymi kontrahentami, czy też decydujący o kierunkach inwestycyjnych podmiotu, spełnia tą definicję. Mając jednak na względzie nieprecyzyjność tego przepisu (a także możliwość występowania zróżnicowanych sytuacji w obrocie gospodarczym), każdy przypadek należy ocenić indywidualnie.

Powiązania rodzinne 

O powiązaniach rodzinnych mówimy, jeśli pomiędzy osobami zarządzającymi podmiotami występuje relacja małżeńska, pokrewieństwo lub powinowactwo do drugiego stopnia. 

Jeżeli więc np. mąż jest właścicielem spółki ‘A’, a żona właścicielką spółki ‘B”, to podmioty ‘A’ i ‘B’ stanowią jednostki powiązane na gruncie przepisów o cenach transferowych. Oznacza to, że transakcje realizowane pomiędzy tymi dwoma podmiotami powinny być zgodne z zasadą ceny rynkowej. 

Określając krąg podmiotów powiązanych warto być naprawdę dokładnym i skorzystać z pomocy eksperta

Przepisy o cenach transferowych szeroko definiują podmioty powiązane. Oprócz sytuacji oczywistych (takich jak na przykład posiadanie przez jeden podmiot 100% udziałów w drugim podmiocie), mogą występować znacznie bardziej złożone i skomplikowane przypadki, wymagające dogłębnej analizy i weryfikacji. 

Błędy lub przeoczenia związane z brakiem należytej staranności podczas weryfikacji istniejących powiązań pomiędzy podmiotami mogą przełożyć się na nieprawidłową identyfikację tych transakcji, które wymagają sporządzenia dokumentacji cen transferowych oraz zaraportowania na formularzu TPR, a konsekwencje tego typu błędów mogą być bardzo poważne. Powierzenie tego zadania profesjonalistom na co dzień zajmującym się cenami transferowymi pozwoli uniknąć tego ryzyka.