Jaki będzie handel z Wielką Brytanią po twardym brexicie?

Maciej GÓRSKI
Tax Manager w RSM Poland

W Wielkiej Brytanii trwają spory dotyczące zasad, na których Zjednoczone Królestwo będzie utrzymywać relacje z Unią Europejską po jej opuszczeniu. Nie jest jeszcze znany finalny kształt tych relacji, więc nie należy wykluczać możliwości wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii bez umowy. Co prawda w chwili publikacji tego tekstu powszechnie zakłada się, że do takiego scenariusza nie dojdzie, niemniej jeżeli byłoby inaczej, wywoła to skutki w podatku VAT.

Wymienione niżej konsekwencje opisuję w oparciu o założenie, że nie zostaną uchwalone żadne przejściowe przepisy (unijnie ani krajowe), upraszczające rozliczanie transakcji handlowych z podmiotami z Wielkiej Brytanii.

Skutki brexitu dla VAT

Po tzw. brexicie Wielka Brytania straci status kraju członkowskiego i stanie się dla UE krajem trzecim. Kraje członkowskie Unii stosują zharmonizowane uproszczenia w rozliczaniu transakcji unijnych. Jest to jedna z konsekwencji istnienia Wspólnego Rynku, z którego zalet korzystają co do zasady wyłącznie członkowie UE. Innymi słowy, uproszczenia te nie są przewidziane dla transakcji z podmiotami spoza UE. Dlatego uproszczenia przewidziane w prawie wspólnotowym dotyczącym VAT po prostu przestaną mieć zastosowanie do kontrahentów z Wielkiej Brytanii.

Polscy podatnicy VAT, którzy dokonują transakcji z podmiotami z Wielkiej Brytanii, będą zmuszeni rozliczać te transakcje na zasadach, które są przewidziane dla transakcji z krajami trzecimi:

• Dotychczas polscy podatnicy dokonujący sprzedaży towarów do Wielkiej Brytanii wykazywali tę sprzedaż jako wewnątrzwspólnotową dostawę towarów, która pod pewnymi warunkami była opodatkowana stawką 0%. W praktyce, wystarczyło posiadać potwierdzenie z systemu VIES, że nabywca jest zarejestrowany dla celów VAT UE i mieć podpisany przez nabywcę dokument CMR (albo inne potwierdzenie dostarczenia towarów), aby zastosować stawkę 0%. Po wyjściu Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej, nie będziemy mieli do czynienia z wewnątrzwspólnotową dostawą towarów, a z eksportem. W takim przypadku zastosowanie stawki 0% jest możliwe jedynie wtedy, gdy eksporter posiada komunikat IE599, wystawiony przez właściwy Urząd Celny. Wprowadzenie tego typu obowiązków i konieczność obsługi zgłoszeń celnych spowoduje dodatkowe koszty dla eksporterów. Towary prawdopodobnie trzeba będzie objąć celną procedurą wprowadzenia do Wielkiej Brytanii, co wydłuży czas dostaw z Polski.
• Wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej uniemożliwi korzystanie z udogodnienia, jakim jest uproszczona procedura rozliczenia wewnątrzwspólnotowych transakcji trójstronnych (art. 135 – 138 Ustawy o VAT). Obecnie ma ona zastosowanie, gdy sprzedaż towaru odbywa się pomiędzy trzema podmiotami z trzech różnych krajów UE, a towar jest wysyłany bezpośrednio od pierwszego do ostatniego w kolejności podmiotu. Gdy polski przedsiębiorca, będący drugim podmiotem w łańcuchu, nabywa towar od pierwszego w kolejności podmiotu, nie musi on wykazywać tej transakcji w rejestrach i deklaracji w Wielkiej Brytanii. Brexit spowoduje, iż taka transakcja będzie musiała być rozliczona na zasadach właściwych dla transakcji łańcuchowych. Bez tego uproszczenia nie jest wykluczone, że polski przedsiębiorca będzie musiał zarejestrować się w Wielkiej Brytanii dla potrzeb VAT i rozliczyć tam wspomniane nabycie i dostawę.
• Dodatkowe utrudnienia mogą napotkać polscy przedsiębiorcy dokonujący zakupów z Wielkiej Brytanii. W obecnym stanie prawnym transakcje takie rozliczane są jako wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów (WNT), gdzie istotne jest posiadanie przez polskiego nabywcę potwierdzenia otrzymania towarów oraz fakt, iż sprzedawca jest zarejestrowany dla celów VAT UE. Rozliczając WNT polski przedsiębiorca ma możliwość naliczenia podatku należnego i naliczonego w tej samej deklaracji VAT, co czyni tę transakcję neutralną podatkowo. W sytuacji, gdy Wielka Brytania utraci status kraju członkowskiego, zakup towarów z Wielkiej Brytanii będzie należało rozpoznawać jako import towarów. Będzie to skutkowało koniecznością złożenia zgłoszenia celnego oraz zapłaty cła i podatku VAT, aby towary mogły być dopuszczone do obrotu. Natomiast zapłaconą kwotę podatku VAT z tytułu importu polscy podatnicy będą mogli rozliczyć w deklaracji za miesiąc zapłaty, czyli w praktyce o miesiąc później, co może mieć wpływ na ich płynność finansową. Pewnym uproszczeniem może być procedura rozliczania VAT, o której mowa w art. 33a – 33b Ustawy o VAT, ale jest ona obwarowana dodatkowymi warunkami, które musi spełnić importer.
• Problematyczne może okazać się także właściwe zakwalifikowanie transakcji zwrotu towarów do Wielkiej Brytanii, tj. transakcji, w której mamy do czynienia najpierw z nabyciem większej ilości towaru, a następnie zwrotem jego niesprzedanej partii. Dotychczas transakcję taką wykazywało się jako WNT do Polski oraz korektę WNT ze względu na zwrot towaru. W przypadku tzw. twardego brexitu nie wiadomo, czy wystąpi konieczność wykazywania eksportu do Wielkiej Brytanii w odniesieniu do zwracanych towarów, czy zastosowanie znajdą jakieś szczególne regulacje prawne w tym zakresie.

Bariery nie tylko handlowe

Oprócz zmian dotyczących transakcji towarowych, polscy podatnicy mogą napotkać także inne utrudnienia po wyjściu Wielkiej Brytanii z UE:

• Aktualnie miejscem świadczenia usług transportu wewnątrzwspólnotowego towarów na rzecz niepodatników jest miejsce, gdzie transport ten się rozpoczyna. Po zatwierdzeniu tzw. brexitu, usługi transportowe na rzecz niepodatników dokonywane na terytorium Wielkiej Brytanii nie będą mogły być już uznane za transport wewnątrzwspólnotowy, a miejsce świadczenia trzeba będzie ustalić osobno dla transportu dokonanego na terytorium UE oraz osobno dla transportu na terenie Wielkiej Brytanii. Analogiczna reguła będzie miała zastosowanie przy transporcie towarów z Wielkiej Brytanii na terytorium państwa członkowskiego.
• Utrata przez Wielką Brytanię statusu kraju członkowskiego będzie wpływać także na procedurę odzyskania podatku VAT z tytułu wydatków poniesionych na terenie Wielkiej Brytanii przez polskich przedsiębiorców. Obecnie, jeżeli polski przedsiębiorca nie ma siedziby ani stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Wielkiej Brytanii a jest w Polsce zarejestrowany jako podatnik VAT czynny, może odzyskać VAT zapłacony na terytorium Wielkiej Brytanii składając elektronicznie wniosek VAT-REF, wygodnie za pośrednictwem swojego urzędu skarbowego. Procedura ta dotyczy jednak tylko krajów członkowskich, zatem wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE będzie skutkowało koniecznością składania wniosków o zwrot VAT w formie i terminach przewidzianych przez prawo brytyjskie.
• Brexit spowoduje także brak możliwości sprawdzania statusu brytyjskich podmiotów w systemie VIES, a to utrudni weryfikację wiarygodności potencjalnych kontrahentów z Wielkiej Brytanii. VIES jest systemem unijnym, w którym Wielka Brytania nie będzie uczestniczyć w razie tzw. twardego brexitu. Może to utrudniać rozliczanie usług świadczonych na rzecz takich podmiotów oraz wykazanie tzw. dobrej wiary w VAT.

Omówione tu skutki nie muszą wystąpić, jeśli ustalone zostaną jasne zasady, na których Wielka Brytania będzie współpracować z Unią Europejską po tzw. brexicie. Ponieważ jednak czasu na znalezienie kompromisu w sprawie przyszłych relacji i okresów przejściowych pozostaje coraz mniej, warto być przygotowanym na każdy – także ten mniej optymistyczny – scenariusz.

Nie wiadomo również czy Wielka Brytania zdecyduje się w istotny sposób zmodyfikować swoje wewnętrzne przepisy dotyczące VAT – wśród specjalistów z branży (głównie brytyjskich doradców podatkowych) słychać głosy, że takie zmiany nie są konieczne i raczej do nich nie dojdzie. Ale czy na pewno? Będziemy monitorować dla Państwa tę sytuację.